De invloed van het rekken van de heupflexoren op fysieke prestaties

Rekken wordt vaak ingezet in de warming-up, als voorbereiding op fysieke activiteit. Er is echter twijfel of dit effectief is in het verbeteren van de fysieke prestaties (zoals kracht en snelheid). Zo is in eerder onderzoek aangetoond dat er een directe afname is van 3.7% en 4.4% op het fysiek functioneren na statisch rekken en prioprioceptive neuromusculair facilitation (PNF). Aan de andere kant werd er gezien dat er een toename was in de fysieke prestaties van 1.3% na dynamisch rekken. Zowel het strak staan van de spieren als de stijfheid van de spieren kan beïnvloed worden met rekken. Het verschil tussen deze twee is dat strak staan van de spieren gedefinieerd wordt als een beperkte mobiliteit en stijfheid als een beperkte weerstand tegen rek.

De heupflexoren hebben een belangrijke bijdrage in de lumbale stabiliteit. Als deze te strak zouden staan, kan dat leiden tot lage-rugpijn. Een beperkte mobiliteit vanuit de heupflexoren kan worden vastgesteld met de Thomas test. Ook is er een verband tussen te strakke heupflexoren en een afgenomen dynamische balans. Het kan ook leiden tot verhoogde spiervermoeidheid en een afwijkend beweegpatroon. Kortom, er is diverse evidentie die aantoont dat te strakke heupflexoren een negatief effect kunnen hebben op diverse fysieke prestaties.

Als iemand veel zit kan dat leiden tot een afgenomen extensiemobiliteit van de heup. Daardoor ontstaat stijfheid in de heupflexoren. Op basis van deze informatie is het logisch dat veel mensen tegenwoordig strakke heupflexoren hebben. Het rekken van de heupflexoren vermindert deze stijfheid. Dit onderzoek heeft als doel om te onderzoeken het rekken van de heupflexoren invloed heeft op fysieke prestatie.

Methode

Deze review richt zich alleen op onderzoeken die zijn gericht op het rekken van de heupflexoren. Omdat de rectus femoris bi-articulair is, worden ook rekoefeningen die via de knie gericht zijn op deze spier, geïncludeerd. Het onderzoek geïncludeerd als het Engelstalig en na 1990 is uitgevoerd, het effect van rekken van de heupflexoren heeft onderzocht, de deelnemers gezond en pijnvrij waren, de uitkomstmaat gericht was op het sport-specifiek fysiek functioneren en als er een rekprotocol voorafgaande en na het onderzoek was opgesteld. Er is een systematisch literatuuronderzoek uitgevoerd en daarbij zijn 2344 onderzoeken bekeken, waarvan er uiteindelijk acht zijn overgebleven. Hierbij moet echter wel de kanttekening worden gemaakt dat er om diverse redenen sprake was van bias.

Vervolgens zijn er drie onderzoeksgroepen gevormd voor deze systematische review met meta-analyse. De eerste groep wordt gemeten op isokinetische parameters (piekkracht, gemiddelde power-output, functioneren, gewrichtshoek op de piekkracht, versnelling), groep 2 op balans en proprioceptie (Y-balans test, gewrichtspositiezin) en groep 3 op sport-specifieke parameters (sprinttijd, countermovement spronghoogte en voetsnelheid). Op deze manier zijn de uitkomsten beter te vertalen naar een specifieke sporter.

Resultaten

In de acht onderzoeken die zijn geïncludeerd, zijn er totaal 165 mensen onderzocht (111 mannen en 54 vrouwen). Er wordt onderscheid gemaakt tussen statisch rekken, PNF-rekken en dynamisch rekken.

Duur van het rekken

De rekduur werd verdeeld in een aantal clusters: 30-90 seconden, 120 seconden en 270-480 seconden. Gemiddeld is dat 242 seconden (30-480 sec). Voor het cluster waarin 30-90 seconden werd gerekt, was er één parameter significant verbeterd en acht waren niet veranderd. Bij 120 seconden zijn er vier parameters significant verbeterd en zes onveranderd. Bij 270-480 seconden waren er zeven parameters onveranderd en op 17 was er een significante verslechtering. Conclusie 120 sec is het meest gunstig.

Manier van rekken

Van de 43 parameters die zijn onderzocht, zijn er 27 onderzocht bij statische rekoefeningen, 9 parameters bij PNF-rekoefeningen en 7 parameters bij dynamische rekoefeningen. Als gevolg van statische rekoefeningen was er één parameter significant verbeterd, 13 onveranderd en 13 parameters waren verslechterd. Samenvattend kan dus gesteld worden dat de geïncludeerde studies een gemiddelde afname van 2.5% hebben in het fysiek functioneren. Bij rekken volgens de PNF-methode was er sprake van verbetering op twee parameters, drie vertoonden geen verbetering en vier parameters gingen achteruit. Dit is een gemiddelde achteruitgang van 2.6%. Dynamisch stretchen leidt tot een significante verbetering op twee parameters en geen significante verandering in de andere vijf onderzochte parameters. Dit is een gemiddelde achteruitgang van 7.1%.

Effect van rekken van de heupflexoren

De 8 studies die zijn geïncludeerd onderzochten 43 verschillende parameters gericht op het fysiek functioneren. De parameters die in dit onderzoek zijn gedefinieerd zijn onderverdeeld in isokinetische, balans en proprioceptieve en sport-specifieke parameters. Het gaat dus niet over mobiliteit. Er zijn vijf parameters significant verbeterd na een rekprogramma gericht op de heupflexoren, 21 hadden geen verandering en op 17 parameters was er een verslechtering van het functioneren.

Er waren vier onderzoeken die het effect onderzochten van rekken van de heupflexoren op isokinetische krachtparameters (piekkracht, gemiddelde vermogens output, functioneren, gewrichtshoek bij piekkracht en versnelling). Alle vier de onderzoeken rapporteerden een significant afname in de gemeten parameters (17x) of geen verandering (11). Gemiddeld betekent dit een verslechtering van 3.2%.

Drie onderzoeken waren gericht op sport-specifieke parameters (sprinttijd, countermovement spronghoogte, voetsnelheid). Er was een significante verbetering (1x) of geen verandering (4x) in de gemeten parameters na een enkele rekoefening van de heupflexoren. De sport-specifieke parameters verbeterde gemiddeld met 0.7%.

Er is in één onderzoek gekeken naar het effect van één rekoefening van de heupflexoren op balans en proprioceptie (Y-balans en gewrichtspositiezin). Er was sprake van een significante verbetering (4x) of geen verandering (6x) na het uitvoeren van een enkele rekoefening voor de heupflexoren. Dit betekende een achteruitgang van 5.9%.

Discussie

Effect van rekduur

Een van de onderzoeken heeft aangetoond dat statisch rekken langer dan 90 seconden een grote kans heeft op afname van de krachtproductie en spronghoogte. Een recenter onderzoek beschreef dat er een grotere afname van fysiek functioneren was als er statisch gerekt werd gedurende langer dan 60 seconden, in vergelijking met rekken korter dan 60 seconden. Ook is er beschreven dat statisch rekken minder dan 45 seconden geen effect heeft op de musculaire piekkracht in drie kwart van de betrokken studies. Vanuit de meta-analyse gericht op het effect van rekken korter dan 90 seconden, komt dat dat geen significant effect heeft op een van de parameters. Dit betekent dat het korter dan 90 seconden rekken van de heupflexoren geen verandering teweeg zal brengen in fysiek functioneren.

Er was slechts één studie die onderzoek deed naar onderbroken rekken gedurende 120 seconden en keek daarbij naar het effect van zowel dynamisch rekken als PNF-rekken. Hierbij was er sprake van een significante verbetering op vier balans en proprioceptie parameters en bij zes parameters was er geen verandering. Hierbij was er gemiddeld een verslechtering op alle 10 de parameters.

Als er een langere rekduur werd aangehouden (270-480 seconden), was er bij 7 van de 24 parameters geen significante verandering en bij 17 parameters was er een significante verslechtering. Gemiddeld is de afname hierbij 3.5% in het fysiek functioneren.

Er is één onderzoek waarin het effect van een enkele, kortdurende statische rekoefening van 60 seconden werd vergeleken met een langer durende rekoefening (480 sec). Hierbij was er geen significante verandering in de isokinetische piekkracht na de korte rekoefening. Er was wel een significante afname van de isokinetische piekkracht na rekoefening van 480 seconden. Samen met andere bevindingen uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat er een relatie bestaat tussen de dosering van het rekken en het fysiek functioneren van de heupflexoren en andere spieren van de onderste extremiteit. De verklaring hiervoor licht mogelijk in dat er een afname van spierstijfheid is na een rekduur van langer dan 120 seconden en niet na een korte rekduur.

Samenvattend kan gesteld worden dat deze gegevens laten zien dat een enkele rekoefening met een duur tot 120 seconden een positief effect kan hebben op balans en sprongprestatie. De heupflexoren hebben een belangrijk aandeel in het functioneren van de lumbale wervelkolom, echter de fysieke parameters die getest zijn, gaan niet direct over het functioneren van de heupflexoren. Op basis daarvan wordt gesteld dat een langere rekduur (> 60 seconden) van de heupflexoren niet leidt tot negatieve effecten op parameters waarin de heupflexoren niet het belangrijkste aandeel vormen.

Effect van de manier van rekken

Alle drie de rektechnieken kunnen leiden tot een afname van het fysiek functioneren na een enkele rekoefening van de heupflexoren. Dynamisch stretchen leidt tot de grootste afname op alle parameters. PNF-rekken en statisch rekken hebben vergelijkbare afname van de parameters. Dit sluit niet aan bij eerdere bevindingen, waarbij er sprake was van een verbetering van het functioneren van 1.3% na dynamische rekoefeningen. Als echter de parameter gericht op gewrichtspositiezin wordt weggelaten, zijn de resultaten overeenkomstig.

Er werd geen significant verschil gevonden bij enkele rekoefeningen met statische, dynamische of ballistische rekoefeningen van de heupflexoren, met als uitkomstmaat de sprinttijd. Er was wel een significante afname van de sprinttijd (over 40 yards) na een conventionele warming-up zonder rekoefeningen. Bij het uitvoeren van dynamische en PNF rekoefeningen gedurende 120 seconden was er na de PNF oefeningen een groter positief effect dan na dynamische oefeningen. Dit sluit aan bij resultaten van andere onderzoeken.

Zes van de acht geïncludeerde studies onderzochten het effect van statisch rekken van de heupflexoren op fysiek functioneren. Hieruit kwam dat er een gemiddelde afname van 2.5%. Er werd in de meta-analyse echter geen significant effect gezien, wat betekent dat het geen significant resultaat was. Ook als hierbij de parameter gericht op gewrichtspositiezin werd weggelaten, was er sprake van een flink verschil; verbetering van 1.64%. Het gaat hierbij om maar vijf parameters, dus deze resultaten moeten met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd.

Effect van rekken van de heupflexoren

De onderzoeken die onderzoek deden naar het effect van rekken van de heupflexoren op isokinetische kracht parameters rapporteerden aan afname in de parameters of geen verandering. Hierbij moet echter vermeld worden dat de meest gebruikte rekduur hierbij 480 seconden was, waar deze achteruitgang waarschijnlijk aan toe te schrijven is.

De sportspecifieke parameters (sprinttijd, countermovement spronghoogte en voetsnelheid) vertoonden een verbetering of geen verandering. Gemiddeld genomen was dit een verbetering van 0.7%. Er kunnen hier echter geen algemene conclusies uit getrokken worden omdat er verschillende rekoefeningen en duur van rek werden gebruikt. Een warming-up met rekkingen van de heupflexoren lijkt te leiden tot een beter fysiek functioneren.  Rekoefeningen na dynamische activiteiten kan mogelijk wel leiden tot een sneller herstel, waardoor uiteindelijk de prestaties ook zullen verbeteren.

Er is een gemiddelde afname van 5.9% na het doen van rekoefeningen. Ook dit resultaat werd beïnvloed door de parameter gericht op gewrichtspositiezin. Als deze parameter weggelaten wordt, verandert het resultaat naar een verbetering van 3.4%. Mogelijk kan het ook zo zijn dat de heupflexoren maar een hele beperkte functie hebben in de balans en proprioceptie.

Een beperking van dit onderzoek is dat drie van de acht studies een hoge mate van bias hadden. Twee studies hadden geen controlegroep en hadden een hoge mate van selectiebias. In een andere studie konden 10 van de 35 deelnemers de studie niet voltooien door spierpijn. Deze studies hadden wel een hoge betrouwbaarheid van de data en de metingen waren ook zeer betrouwbaar. Wel zijn de onderzoekers ervan overtuigd dat de resultaten van grote meerwaarde zijn om verder onderzoek uit te voeren.

Conclusie

De huidige data toont aan dat een enkele rekoefening van de heupflexoren gedurende 120 seconden een positief effect kan hebben op balans (na dynamisch rekken of PNF-rekken) en sprongprestatie (na statisch rekken). Bij een rekduur tot 120 seconden zijn er geen negatieve veranderingen in de sportgerelateerde parameters, balans of isokinetische parameters, onafhankelijk van de rektechniek. Waar er bij andere spiergroepen zoals de plantairflexoren een afname is van de krachtproductie bij een rekoefening van 120 seconden, leidt het na rekoefeningen van de heupflexoren tot een verbeterd functioneren.

Er is een significant verschil in verandering op de parameters tussen het rekken gedurende 30-90 seconden en 270-480 seconden. De meta-analyse toont aan dat er een significante verslechtering was als er 270-480 seconden gerekt wordt. Er was geen significant effect bij rekken gedurende 30-90 seconden.

Gebaseerd op deze bevindingen wordt het aangeraden om de heupflexoren tot maximaal 120 seconden te rekken om het fysiek functioneren te verbeteren. En met name bij sporten waarbij er een grotere mobiliteit richting extensie van de heup vereist is. Het kan ook een preventieve interventie zijn tegen blessures, voor bijvoorbeeld voetballers met stijve heupflexoren omdat dit kan leiden tot een hogere mate van activatie van de rectus femoris als synergist. De beperkte hoeveelheid onderzoeken die het effect van PNF-rekken en dynamisch rekken onderzochten, kan daar geen eenduidige conclusie uit worden getrokken.

Bron: Konrad, A., Močnik, R., Titze, S., Nakamura, M., & Tilp, M. (2021). The Influence of Stretching the Hip Flexor Muscles on Performance Parameters. A Systematic Review with Meta-Analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(4), 1936. https://doi.org/10.3390/ijerph18041936

Foto bij artikel door adamkaz / iStock