De gezonde fysiotherapeut uithangen kan de patiënt ontmoedigen

Fysiotherapeuten willen een bijdrage leveren aan de gezondheid en het welzijn van hun patiënten. Coaching rond een gezonde leefstijl past daarbij. Menig fysiotherapeut probeert daarin zelf het goede voorbeeld te geven. Immers, ‘goed voorbeeld doet volgen’ en dus geldt ‘practice what you preach’. Maar is dat wel zo? Misschien werkt ‘het goede voorbeeld geven’ bij sommige patiënten averechts. Misschien houdt het sommige patiënten juist weg, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn afkeuring te ontvangen van deze perfect fitte fysiotherapeut. Ze durven misschien niet eens te beginnen aan gedragsverandering omdat ze verwachten dat als het niet lukt ze afkeuring zullen ontvangen. Afkeuring tast de zelfwaarde aan en dat is een onprettige ervaring die het liefst vermeden wordt. Dat superieur gedrag deze angst kan oproepen speelt extra sterk binnen gedragsdomeinen die een moraal aspect hebben. Gezondheidsgedrag is zo’n domein.
Dat fysiotherapeuten zelf gezondheidsgedrag nastreven en dit ook kenbaar maken is begrijpelijk. Men meent dat men daarmee de patiënt inspireert. Bovendien wil men zelf niet hypocriet overkomen. Ook durft men dan ook gemakkelijker leefstijl gerelateerde onderwerpen met de patiënt aan te snijden. Een fysiotherapeut met overgewicht voelt zich ongemakkelijk als hij de patiënt aanspoort af te gaan vallen. Hij ziet de patiënt als het ware denken ‘Hoort wie het zegt…, kijk naar jezelf…!’.

Binnen het gezondheidsdomein zijn vooral mensen met overgewicht extra sensitief voor deze geanticipeerde sociale afkeuring. Die gevoeligheid komt niet uit de lucht vallen. Het is een feit dat ook artsen en fysiotherapeuten negatieve attituden hebben ten aanzien van patiënten met overgewicht. Soms vinden ze deze patiënten slap, lui en minderwaardig. Aangezien een attitude altijd via diverse verbale- maar ook non-verbale kanalen gecommuniceerd wordt zullen patiënten met overgewicht dit ongetwijfeld ervaren hebben.
Gespreken over overgewicht roepen vaak gevoelens van schaamte en schuld op waardoor de patiënt afhaakt of liegt over zijn gezondheidsgedrag. Dit gebeurt als het gesprek al gaande is. De auteurs van dit artikel willen echter onderzoeken of deze geanticipeerde afkeuring ook op voorhand kan zorgen dat de patiënt niet eens binnenkomt. Ze deden dat aan de hand van vijf elkaar ondersteunende studies. We geven hier alleen de resultaten weer:

• Mensen menen dat artsen gezonder leven dan zijzelf en anderen, ook al is dat van bepaalde gedragingen niet het geval.
• Op een derde van de websites van huisartsen treft men opmerkingen aan over de gezonde leefstijl van de huisarts.
• Gezonde leefstijl gefocuste websiteprofielen van huisartsen genereren bij patiënten met overgewicht of obesitas meer geanticipeerde afkeuring door de huisarts en ze kiezen liever een huisarts met een websiteprofiel die geen fitheid gerelateerde info over zichzelf geeft.

Interventies

• Wat niet helpt: deze angst voor afkeuring vermindert slechts een heel klein beetje als de huisarts aangeeft dat hij het zelf ook moeilijk vindt om het gezondheidsgedrag dat hij toont vol te houden.
• Wat wel helpt: als een huisarts expliciet aangeeft dat hij open en oprecht ieder zijn waarden en keuzen rond gezondheid respecteert en dat gezondheid multi-gedetermineerd is zorgt dat mensen met overgewicht weldegelijk minder afkeuring verwachten. Ze hebben dan weldegelijk een voorkeur voor een huisarts die een gezonde leefstijl heeft.

Kortom: een fysiotherapeut die niet het perfecte voorbeeld is kan toch toegankelijk blijken voor mensen die zich schamen of schuldig voelen over hun gezondheid. Je hebt echter als fysiotherapeut wel een voorsprong als je aangeeft een gezonde leefstijl na te streven. Je moet daarbij duidelijk aangeven dat je iedereen die andere waarden of gedragingen nastreeft respecteert en ook aangeven dat ziekte- en gezondheid een complex gebied is en niet iedereen over één kam geschoren kan worden. Deze attitude past mooi bij de attitude die bij de cursus motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen nagestreefd wordt.