Emoties en affectieve stijl: hersenwerk?

Emoties worden vaak geconceptualiseerd als primitieve processen die gemedieerd worden door fylogenetisch oude subcorticale structuren (zie bijvoorbeeld Pazes 1937 en later McLean triune brain theory). Het blijkt echter dat ook relatief nieuwe structuren zoals de neocortex, meer specifiek de ‘anterior fore brain’, een belangrijke rol speelt bij de controle van emoties. Bovendien blijkt er belangrijke functionele verschillen tussen de hemisferen te bestaan in deze regio.

De differentiële aard van emoties

Een emotie behelst nogal wat subsystemen. Het gaat om perceptie van het object, de verwerking, geheugen en om responsen, etc. De asymmetrie in de emotionele functie van de neocortex wordt niet consistent gevonden omdat onderzoekers niet altijd de juist respons onderzoeken. De auteur vindt deze asymmetrie wel ten aanzien van het generen van emotionele responsen (de beleving en expressie van emoties).

Unilaterale laesies: klinische studies

Er zijn vele studies die laten zien dat een linker hemisfeer laesie geassocieerd is met catastrofe-depressie reacties. Recent onderzoek laat zien dat naarmate een laesie meer naar de voorhersenen (links) ligt, de kans op depressie groter wordt. Bevindt een laesie zich rechts, geeft dit juist manieachtige verschijnselen. De linker frontale regio zou derhalve betrokken zijn bij positief, de rechter bij negatief affect, met respectievelijk toenadering en vermijding.

Het effect van specifieke emotionele arousal op hersenactiviteit

Proefpersonen werden bloot gesteld aan een kort film die blijdschap/amusement kon uitlokken of juist walging. De gezichtsexpressie werd gecodeerd met Ekman and Friesen’s Facial Action Coding System. Men kon dan zien wanneer welke emotie uitgedrukt werd en dit vergelijken met de corticale EEG data.
Het bleek dat ‘walging’ veel sterkere activatie van de rechter anterior lob gaf dan de blije expressies. Deze asymmetrie was gesupponeerd op een asymmetrie die men al in de baseline mat (dit zou verwijzen naar de geneigdheid in de persoon om bepaalde stemmingen vaker of gemakkelijker te beleven). Zo ziet men dit verschil ook optreden bij een authentieke lach versus een lach die geveinsd is. Deze twee vormen van lachen veroorzaken verschil in activatie van de linker (autenthiek lachen) of rechter cortex (geveinsd lachen).

Individuele verschillen in asymmetrische anterior activatie: een biologisch substraat voor affectieve stijl

Er is een belangrijk verschil tussen (a) ‘hemisfeer specialisatie’ hetgeen verwijst naar invariante patronen van specialisatie, of (b) verschillen in activatie die effect kunnen hebben en meer variatie vertonen tussen individuen.
Bij studie met ouderen en kinderen ziet men dat frontale asymmetrie in baseline activatie niveaus geassocieerd is met een dispositie voor stemmingen, temperament, reactiviteit op emoties uitlokkende gebeurtenissen, etc.
Bij subklinische depressieve proefpersonen en bij klinisch depressieve proefpersonen ziet men dat de linker frontaal activatie lager is dan bij niet-depressieven. ‘Normale’ proefpersonen die op twee metingen met drie weken ertussen extreem hoge linker- of rechter frontaal lob activatie hadden rapporteerden respectievelijk meer positief dispositioneel affect of juist meer negatief dispositioneel affect. Tevens bleek dat extreem rechts geactiveerden een slechtere NK-cell activiteit hadden.
Ook verlegenheid bij kinderen (de neiging om zich terug te trekken van onbekende nieuwe stimuli) wordt voorspelt door het verschil in frontale hemisfeer activatie. Men ziet bovenstaande verschillen al bij baby’s.
Dus er zijn fasische veranderingen die samenhangen met emoties, maar ook tonisch die meer samenhang met trait aspecten van het affect.