Dansant bewegen ook in de subacute fase bij CVA

Dansant bewegen is een veel belovende interventie voor neurologische patiënten. Een recente systematische review suggereert dat dansant bewegen bij ouderen gunstige effecten heeft op: aerobe uithoudingsvermogen, spier uithoudingsvermogen, kracht, mobiliteit, statische en dynamische balans, en loopsnelheid. Dat maakt dansant beweging een interessante interventie voor fysiotherapeuten. Voor neurologische patiënten kan dansant bewegen een brug slaan tussen plezierige sociale activiteiten en therapeutisch oefenen. Tango lessen (totaal 30 uur) bleken in de chronische fase van CVA (spastische hemiplegie) onder andere effect te hebben op de berg balance scale en bijvoorbeeld de 6-min wandeltest. Er is nog geen onderzoek gedaan of dansant bewegen ook toepasbaar is in de subacute fase na CVA. De auteurs van dit artikel waren benieuwd hoe dansant bewegen ontvangen werd:

• Wordt de intensiteit en frequentie van de dans interventie verdragen?
• Zijn er negatieve incidenten?
• Wat is de mate van deelname?
• Wat is de tevredenheid met de interventie?
• In welke mate wordt deze interventie ondersteund door de medewerkers en organisatie?

Het dansante bewegen dat geïmplementeerd werd bestond uit twee groepssessies van 45 minuten per week. Deze sessies werden naast de gebruikelijke zorg gegeven. Gebruikelijke zorg bestond uit dagelijkse sessies van 45 minuten ergotherapie en fysiotherapie. Daarnaast kon deze zorg aangevuld worden met logopedie en psychologie. Naast de standaard was er ook de mogelijkheid om deel te nemen aan recreatie activiteiten of educatie over CVA.

Doel van dansant bewegen

Het doel van het implementeren van dansant bewegen binnen het al bestaande aanbod was: het verhogen van de behandel intensiteit door middel van een aerobe trainingsprogramma gericht op het verminderen van de fysieke en cognitieve beperkingen.

De deelnemers bevonden zich in de fase 1-6 maanden na CVA. Patiënten met ernstige motorische beperkingen werden uitgesloten, zoals ernstige apraxie, ernstige afasie of tetraplegie. Voorwaarde voor deelname was de inschatting dat de patiënt de belasting van 2×45 minuten dansant bewegen per week konden volhouden. De groep werd aangevuld met patiënten met vergelijkbare aandoeningen zoals musculoskeletale aandoeningen of MS.

Dansstijlen in het programma

De dansstijl bestond uit een combinatie van jazzdans en merengue. Jazzdans werd gekozen omdat het veel totale bewegingen van het lichaam bevat die een appel doen op lenigheid, balans, uithoudingvermogen en perceptuele-cognitieve vaardigheden. Merengue werd gekozen omdat deze eenvoudige stappen de gewichtsverplaatsing van het ene been op het andere bevordert. De bewegingen werden in korte sequenties aangeboden die makkelijk herhaald konden worden. Ze konden zowel in zit als in stand uitgevoerd worden. Een ergotherapeut, bekend met dans, leidde het programma, en stagiaires fungeerden als assistenten.

Structuur van het programma

 

Onderdeel	Duur	Inhoud
Warming-up	10 min.	Mobiliserende oefeningen voor alle gewrichten, passief rekken geholpen door de gezonde zijde. Roteren van nek, pols en enkels. Heffen van de schouders. Basis dansstapjes om de hartfrequentie te verhogen.
Technische oefeningen. (Één oefening per sessie).	10 min.	Roteren van de romp. Gewicht verplaatsen. Heupen zijwaarts bewegen. Basisstap van de merengue. Stap-tik zijwaarts. Stap-tik voorwaarts – achterwaarts. Zijwaarts ‘glijden’. ‘Twist’
Begeleide improvisatie	10 min.	De deelnemers werden geïnstrueerd vrij te bewegen aan de hand van opdrachten (grote bewegingen, alleen bilateraal bewegen etc.).
Dans routine	10 min.	Een routine van 30-45 seconden, met de dansinstructrice als model. Basisvaardigheden aan elkaar gekoppeld. Integratie van de dansstapjes die in de sessie geleerd zijn. Betrekken van de meest aangedane zijde in het dansante bewegen.
Relaxatie	5 min.	Mobiliserende oefeningen voor alle gewrichten en ademhalingsoefeningen.

 

Aandachtspunten

Enkele aandachtspunten in het programma specifiek voor de CVA patiënten:

• Gewicht dragen op de meest aangedane zijde.
• Integratie van de meest bepekte ledemaat in het geheel van bewegen.
• Tijdens de improvisatie werd creativiteit in het bedenken van nieuwe bewegingen aangemoedigd.
• Aanvullende danspassen werd getoond om uitdaging te verhogen.
• Bij balans problemen kon men de bewegingen in zit uitvoeren of met steun van een partner of vasthouden aan een stang.
• Bilateraal bewegen werd aangemoedigd bij hemiplegie.
• De routine werd stap-voor-stap aangeleerd en elke stap kreeg en naam of beeld.
• Tijdens de routine deed de instructeur het voor de groep voor en gaf ze verbale cues voor de komende beweging.

Bevindingen

Ongeveer een kwart van de aanwezige patiënten op de revalidatie afdeling konden aan de dansinterventie meedoen. In de twintig weken van het experiment konden zestien patiënten deelnemen. Negen daarvan konden de acht sessies geheel afmaken. Vier uitvallers verlieten de revalidatie setting, drie vonden het niet leuk.
Per danssessie waren er drie tot acht deelnemers aanwezig. vijfenveertig minuten was te doen voor de patiënten, het gaf een milde tot matige vermoeidheid. Als de sessie langer dan vijfenveertig minuten duurde nam de vermoeidheid snel toe. Twee sessies per week bleek haalbaar voor zowel de patiënten als de dansante-ergotherapeut. De deelnemers gaven aan van wat snellere muziek te houden met een stevige beat. De muziek werd afgestemd op de voorkeur van de patiënt. Er vinden geen negatieve incidenten plaats. De deelnemers ervoeren het dansante bewegen als plezierig en uitdagend, een grote aanvulling op het bestaande programma. Ook de onderlinge interactie werd gewaardeerd. De overgrote meerderheid was tevreden met het programma, slecht 3 vonden het niet leuk. Het programma bleek door de organisatie en de staf goed ondersteund te worden. Zo werd er bij voorbeeld samengewerkt met fysiotherapeuten die de therapie mede aanpasten op hetgeen tijdens dansant bewegen voorkwam.
Interessant is dat deze interventie op ongeveer 5 m2 in de hoek van de therapie afdeling uitgevoerd werd. Dat is een klein oppervlak en bovendien zichtbaar voor ‘toeschouwers’. Om geen overlast te bezorgen werden de danssessies aan het eind van de dag uitgevoerd. Deze setting laat zien dat dansant bewegen ook te implementeren is als er niet veel ruimte is.

Opmerking samenvatter

Dit onderzoek laat zien dat ook in de subacute fase van CVA dansant bewegen goed ontvangen wordt door zowel patiënten als de medewerkers. Het programma laat zien dat het om eenvoudig bewegen gaat en dat een ergotherapeut (of fysiotherapeut) met enige ervaring een dergelijk programma kan draaien. Het voordeel om een fysiotherapeut (of ergotherapeut) in te zetten bij dansant bewegen voor patiënten groepen is dat deze therapeuten  goed kunnen inschatten wat de belastbaarheid is van de patiënt met welke beperkingen men rekening moet houden.

Zie ook de cursus: Dansante fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff.