Dans gecombineerd met mindfulness veelbelovend bij chronische pijn

Bij chronische pijn is inmiddels bekend dat zowel fysieke als psychische interventies toegepast worden en vaak in combinatie met elkaar. Psychologische interventies als cognitieve gedragstherapie, Acceptance en Commitment therapie en Mindfulness zijn interventies die allemaal een positieve uitwerking blijken te hebben bij chronische pijnklachten. Maar deze therapieën vragen aanzienlijke cognitieve vaardigheden van de patiënt en zijn vooral taalgericht. Bovendien moeten mensen wel willen erkennen dat de klachten ook een mentaal aspect hebben. Cognitieve interventies missen wellicht de mogelijkheid om ook het fysiek beleefde lijden aan te pakken en te werken met het lichaam. Ook bestaat het risico dat er te weinig connectie wordt gemaakt tussen fysiek en mentaal. Voor een aandoening die zich vooral in het lichaam bevindt, zoals chronische pijn, is een body-mind interventie misschien het meest waardevol. Deze body-mind gerichte therapieën kunnen bijdragen aan andere percepties van chronische pijn.

Danstherapie (Dance Movement Therapy, DMT) is een body-mind gerichte interventie. DMT wordt gedefinieerd als het therapeutisch gebruik van beweging om de emotionele, cognitieve, fysieke, spirituele en sociale integratie van het individu te bevorderen.

Toelichting: Deze therapie valt onder de paraplu van vaktherapie. Zij zijn hier de experts in. Voor fysiotherapeuten is deze benadering interessant omdat ze elementen daarvan op kunnen nemen in hun behandeling. In Nederlands is dit al nadrukkelijk gaande onder de naam van dansante fysiotherapie.

Somatisch bewustzijn en kinesthetische empathie, beweging als creatieve zelfexpressie en dans als non-verbale interactie, zijn de kerncomponenten van DMT. Er is toenemend bewijs dat DMT een positieve psychologische invloed kan hebben bij somatische klachten, en ook bij fibromyalgie en mensen met onverklaarde symptomen. Modellen van DMT beschrijven de mechanismes van het activeren van zelf-effectiviteit, verbinding maken met jezelf en anderen, emotionele intelligentie verbeteren en herkaderen.

In deze studie combineren de onderzoekers DMT met mindfulness. In deze pilotstudie willen ze kijken of een dergelijke gecombineerde interventie, Mindful-Based Dance Movement Therapy (MBDMT), geschikt is om in te zetten bij mensen met chronische pijn.

Opzet van het onderzoek

In de studie werden mensen met chronische hoofdpijn geïncludeerd met een verhoogde score op angstige of depressieve gevoelens (mild tot matig). De deelnemers werden ingedeeld in 2 groepen. De ene groep kreeg de Mindful-Based Dance Movement Therapy (MBDMT) en de andere groep ontving hun gebruikelijke zorg.

De volgende vragenlijsten werden gebruikt:

• Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) voor angst en depressie,
• Patient Health Questionnaire−9 (PHQ-9) voor depressieve symptomen,
• Five Facet Mindfulness Questionnaire (FFMQ) waarop 5 domeinen van mindfulness worden gemeten,
• Numeric Rating Scale (NRS) van 0 tot 10 voor pijnintensiteit.

Gegevens werden vastgelegd bij start van de interventie, direct erna en 16 weken na het einde van de interventie.

Mindfulness-based Dance Movement Therapy

Het therapeutische model van MBDMT is een georganiseerd proces, waarin door het gebruik van creatieve activiteiten mindfulness-vaardigheden en andere processen worden gestart om de verbinding tussen het lichaam en de geest te onderzoeken. Ook worden zelfmanagement en zelfregulatie aangeleerd.

Het model van MBDMT dat gebruikt wordt in deze studie heeft 9 therapeutische mechanismen van verandering, waarbij iedere volgende component steunt op de voorgaande:

1. Veilige therapeutische omgeving
2. Mindfulness skills
3. Lichaamsbewustzijn
4. Ontspanning/loslaten
5. Afstand nemen en blijven bij ongemak
6. Betekenis geven
7. Zelfregulatie
8. Acceptatie en integratie
9. Creatief proces

De interventie

De MBDMT-groep kreeg 10 sessies in een poliklinische setting gedurende 5 weken. Iedere sessie duurde 90 minuten en volgde een vaste structuur: eerst een check-in en fysieke warming up, gevolgd door een bodyscan in lig, zit, stand of lopend. Daarna werken de patiënten samen met de therapeut aan thema’s als veiligheid, plezier, persoonlijke grenzen, body-mind verbinding, relatie met pijn en hulpbronnen. De sessie eindigt met een afsluiting en huiswerk. Er waren 2 therapeutische groepen met 7 of 8 deelnemers in iedere groep. De groepen werden begeleid door een dans-therapeut in opleiding met ervaring in het geven van mindfulnesstraining.

Resultaten

Alle 29 mensen die zich aangemeld hadden waren vrouwen. De gemiddelde leeftijd was 36,7 jaar en iets meer dan de helft van de vrouwen had al langer dan 10 jaar klachten. Uit de analyse van de gegevens blijkt dat de pijnintensiteit significant afnam in de MBDMT-groep ten opzichte van de controlegroep. Voor de helft van de groep nam de pijn met minstens 2 punten (op een schaal van 10) af. Op de scores voor mindfulness (FFMQ) werden geen verschillen tussen de groepen gevonden. Ook de scores op depressie en angst namen significant af in de MBDMT-groep vergeleken met de controlegroep. Deze verschillen waren ook nog te zien bij de 16 weken follow-up.

Conclusie en opmerkingen

MBDMT lijkt een goed toepasbare en veelbelovende therapeutische interventie voor mensen met chronische hoofdpijn. Hoewel pijnreductie niet het primaire doel is van de interventie, is er wel aandacht voor de pijnervaring en de relatie met pijn. Het zou kunnen dat de pijnintensiteit op die manier beïnvloed wordt. Op mindfulness-scores waren geen verschillen te zien. Het is aannemelijk dat een periode van 5 weken te kort is om hier echt veranderingen in te bewerkstelligen. Patiënten waardeerden de MBDMT-interventie en beschouwden de interventie als zinvol. Bijna alle deelnemers volgden alle lessen. Twee mensen vonden de interventie niet bij ze passen en stopten na de eerste sessie. Hoewel het er maar 2 waren en er dus geen conclusies aan verbonden kunnen worden, was het opvallend dat beide personen een hoge score op symptomen van angst hadden. Mogelijk was de interventie, in een groep, niet passend voor deze mensen. Dit geeft aan dat van tevoren goed bekeken moet worden aan wie de interventie wordt aangeboden. Al met al lijkt een mindfulness-interventie gecombineerd met danstherapie een veelbelovende interventie voor mensen met chronische pijn, die het waard is om verder onderzocht te worden.

Psychfysio opleidingen geeft een achtdaagse opleidingen in het bewegingssysteem van Laban/Bartenieff. Door dit systeem leer je naar bewegen op een nieuwe manier kijken naar het bewegen van de patiënt. Bovendien krijg je veel tools aangereikt om de kwaliteit van het bewegen te verbeteren. Het is de perfecte route om je als fysiotherapeut te bevrijden van een te strikte biomedische kijk op bewegen. Het is een sterk belevingsgerichte benadering die de menselijke en persoonlijke kant van bewegen meer ruimte geeft en daarom zo helend is. Juist voor fysiotherapeuten is het interessant om dansante elementen door hun behandeling te verweven als het gaat om bijvoorbeeld patiënten met pijn. Het interventie pallet van de fysiotherapeut wordt met het oppakken en integreren van deze dimensie van bewegen minstens twee keer zo groot.
Wij hebben ondertussen vol vertrouwen deze stap gemaakt, ondersteund door veel wetenschappelijk bewijs en met ijzersterke argumenten om elementen van deze zienswijze op te nemen binnen de fysiotherapie. Ben je benieuwd en wil je je ook verdiepen in de literatuur kijk dan eens bij deze link op onze site met samenvattingen over dansante bewegen en fysiotherapie.

Meer leren over dansant bewegen binnen de fysiotherapie? Zie: opleiding dansante fysiotherapie

Bron: Majore-Dusele, I. Karkou,V., Millere, I. (2021). The Development of Mindful-Based Dance Movement Therapy Intervention for Chronic Pain: A Pilot Study With Chronic Headache Patients. Front Psychol. Apr 16;12:587923.

Foto bij artikel door Edson Campolina / Shutterstock.