Dans en pijneducatie als interventie bij ouderen met chronische pijn

Ouderen hebben vaak te kampen met chronische pijnklachten. Zeker bij de ouderen die niet meer thuis kunnen wonen is de prevalentie hoog; zo’n 83 procent rapporteert chronische pijnklachten. Ondanks deze cijfers en het nadelige effect op het welbevinden is er geen goede interventie voor deze doelgroep. Pijneducatie zou hierin een rol kunnen spelen. Educatie over neurowetenschap gerelateerd aan pijn wordt bij ouderen zelden ingezet als interventie, ook als er op cognitief niveau geen problemen zijn. Ook dansvormen als bewegingsvorm zijn mogelijk effectief bij deze doelgroep. In deze case-serie beschrijven de auteurs een groepsinterventie van neurowetenschapseducatie in combinatie met dans bij ouderen met chronische pijn.

Methode

Niet meer thuiswonende ouderen (1 dagbehandeling, 6 uit verpleeghuis) met chronische pijn deden mee aan de studie. Voor en na de interventie werden verschillende metingen gedaan:

• Kennis van neurofysiologie op de Neurophysiology of Pain Questionnaire (NPQ; Catley 2013)
• Pijnintensiteit op een 11-punts numerieke schaal
• Depressieve symptomen op de Geriatric Depression scale short form (GDS-SF) (Sheikh 1986).
• Catastroferen op de Pain Catastrophizing Scale (PCS)
• Bewegingsangst op de Tampa Scale of Kinesiophobia (TSK-13)
• Functioneren van de onderste extremiteit met de Timed Up en Go test (TUG) en de 4 meter wandeltest.

Interventie

De interventie bestaat uit een deel pijneducatie en een deel oefeningen in de vorm van dans. De deelnemers ontvingen een groepsinterventie van 6 sessies met dansvormen en educatie over pijn. Een sessie duurde maximaal 65 minuten, waarvan 30 minuten dans en 35 minuten pijneducatie. De onderzoekers kozen voor dans in plaats van een gestructureerde vorm van oefeningen, omdat bij dat laatste de therapietrouw vaak laag is. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat ouderen dansen een interessanter en plezieriger vorm van bewegen vinden. De dansvormen bestonden uit verschillende choreografieën met ritmische en eenvoudige bewegingen van het gehele lichaam in zowel zittende als staande positie. Iedere sessie bestond uit 5 verschillende populaire songs met ieder een specifieke choreografie.

De pijneducatie werd gegeven door ervaren fysiotherapeuten en belichtte de neurofysiologie van pijn, de overgang van acute naar chronische klachten en de mogelijkheden van het zenuwstelsel om de pijnervaring te beïnvloeden. Daarnaast kregen alle deelnemers ook een boekje met de informatie uit de sessies en met activiteiten en oefeningen om tussen de sessies te doen.

Resultaten

Van de 40 benaderde personen werden er 30 geëxcludeerd vanwege cognitieve problemen. Uiteindelijk voltooiden 7 mensen (69-99 jaar) alle sessies. Er was een kleine afname (mediaan 1± 2,3) op de pijnintensiteit te zien. Ook op pijncatastroferen nam de score af (mediaan -6 ± 9,7) en een toename in de kennis over neurofysiologie van pijn. Hoewel de afname in pijnintensiteit op groepsniveau kleiner was dan het minimaal detecteerbare verschil (minimal detectable difference) waren er vier deelnemers die een klinisch relevant verschil behaalden. Bij het pijncatastroferen en de kennis waren er 2 mensen bij wie de verandering klinisch relevant was.

Conclusie en opmerkingen

Op groepsniveau waren er geen (klinisch) significante verschillen te zien bij vergelijking voor en na de interventie. Maar op individueel niveau waren er wel interessante veranderingen, vooral op de pijnintensiteit. Daar scoorden 4 mensen een afname van 2 of 3 punten, waarbij 2 punten als klinisch relevant worden beschouwd. Twee van deze mensen scoorden ook significant en klinisch relevant beter op pijncatastroferen (verschil van 15 en 21 punten) en twee van deze mensen scoorden ook hoger op de kennis-lijst (6 en 9 punten). Eén participant scoorde op alle drie die metingen duidelijk beter dan de groep. De auteurs suggereren dat verbeteringen in kennis en catastroferen geassocieerd zijn meteen afname in pijnintensiteit.

Voor de individuele patiënt kan een combinatie van pijneducatie en dans effectief zijn voor het verminderen van de pijnintensiteit. Hierbij moet goed gekeken worden naar de mogelijkheden van de patiënt. Cognitie en auditief functioneren lijken volgens de auteurs in ieder geval een rol te spelen.

Het onderzoek is kleinschalig en betreft een case series study. De uitkomsten zijn daarom slechts een aanwijzing om meer grootschalig onderzoek op te zetten. Voor de fysiotherapeut die daar niet op wil wachten, het volgende: het invoegen van dansante elementen binnen de fysiotherapeutische behandeling is zinvol om te doen! Met dansant bewegen kun je veel fysiotherapeutische doelstellingen nastreven. Zie deze samenvattingen. Daar komt bij dat het voor de patiënt en ook de fysiotherapeut erg leuk is om te doen en daardoor sterk motiveert. Het hier beschreven onderzoek laat zien dat dansante fysiotherapie ook prima te combineren is met pijneducatie.

Meer leren over dansant bewegen binnen de fysiotherapie? Zie: opleiding dansante fysiotherapie

Bron: Simões, P., Andias, R., Simões, D., Silva,A.G.(2020). Group pain neuroscience education and dance in institutionalized older adults with chronic pain: a case series study. Physiother Theory Pract Feb 13;1-9.

Foto bij artikel door or Africa Studio /Shutterstock