Dans als fysiotherapeutische beweeginterventie bij Parkinson

Richtlijnen bij de ziekte van Parkinson benadrukken het belang van een geïntegreerde aanpak van zowel motorische- als niet-motorische symptomen. Dans als beweeginterventie is een voorbeeld van een geïntegreerde aanpak. Gelukkig wordt dit binnen de revalidatie meer en meer erkend, en recent ook binnen de fysiotherapie in de vorm van dansante fysiotherapie. Verschillende studies laten bij de ziekte van Parkinson positieve verandering in symptomen zien. Dans als beweeginterventie lijkt ook invloed te hebben op psychische, emotionele en sociale factoren. Dansen combineert creatieve expressie met een lange termijn deelname aan intensieve fysieke activiteit. Deelnemers beleven er vaak plezier aan en dansant bewegen is geassocieerd met een betere kwaliteit van leven. Er is een toenemende aandacht voor dansen als aanvullende therapie bij Parkinson. Om dans als beweeginterventie in te kunnen zetten is het nodig om te weten wat de mening is van zowel patiënten als behandelaars over dans als beweeginterventie, wat er nodig is en wat de voorkeuren zijn op het gebied van dans. Het doel van dit onderzoek was om de ervaringen van dans als (fysio)therapeutische beweeginterventie bij mensen met de ziekte van Parkinson te onderzoeken en samen te vatten wat belangrijkste elementen hierin zijn.

Methode

In dit kwalitatieve onderzoek werden mensen met de ziekte van Parkinson geïncludeerd die ervaring hadden met dans als beweeginterventie. De patiënten mochten geen cognitieve beperkingen hebben om mee te mogen doen in het onderzoek. Daarnaast werden ook behandelaars (fysiotherapeuten, danstherapeuten) gevraagd deel te nemen aan de discussiegroepen. Door middel van forumdiscussies werden de gegevens verzameld.

Resultaten

18 mensen namen deel, waaronder zes behandelaars die dans als beweeginterventie inzetten bij Parkinson. Gemiddeld hadden de patiënten 8,8 jaar de ziekte. Een terugkomend thema in dit onderzoek was dat therapeutische dans een combinatie is van oefeningen, management van bewegingsproblemen en een artistieke ervaring. De ervaringen van mensen werden beïnvloed door de algemene artistieke ervaring, de selectie van muziek, de expertise van de beweeg-therapeut, de fase van de ziekte en de infrastructuur van de plaats waar het dansen was georganiseerd.

Er kwamen verschillende elementen naar voren:

De noodzaak om de fase van de ziekte vast te leggen

Verschillende patiënten gaven aan dat ze zich soms niet op hun gemak voelden als er mensen in de klas waren met ernstige bewegingsstoornissen of cognitieve beperkingen. Als mogelijke optie noemden ze om de groepen in te delen op niveau. De beweeginstructeurs gave hierbij als opmerking dat sommige mensen met ernstigere klachten zich hierdoor gediscrimineerd konden voelen en dat een instructeur in staat moet zijn om de activiteiten zo aan te passen dat het aansluit bij iedere participant.

Het inzicht dat dansen meer is dan alleen therapie

Veel participanten met de ziekte van Parkinson benoemden in eerste instantie de behandeling van de motorische symptomen de belangrijkste reden om mee te doen aan de dansante beweeginterventie. De beweeginstructeurs vonden juist het artistieke deel van het dansen belangrijker gezien de invloed op fysieke emotionele en sociale aspecten. Aan het eind van het gesprek waren alle deelnemers van de focusgroepen het erover eens dat dansant bewegen meer voordelen heeft dan alleen motorische. Het kan ook helpen bij socialisatie en een korte verbetering geven in gevoelens van depressie en angst.

Een nauwkeurige selectie van de muziek

Volgens de participanten is de muziek een belangrijke factor bij het makkelijk bewegen, verbeteren van hun emotionele staat en het beleven van plezier. Ritme en melodie zijn belangrijke componenten van de muziek om motorische en emotionele reacties op te roepen. Vooral muziek met duidelijke en een sterke beat helpt mensen te focussen op hun bewegingen. Daarnaast bleek ook dat het horen van voetstappen tijdens het dansen mensen hielp om met meer vertrouwen te bewegen. Ook gaven sommige deelnemers aan dat het luisteren naar de muziek hen hielp om de passen te herinneren. De beweeginstructeurs gaven daarbij aan dat gezongen tekst, vooral in de eigen taal, afleidend werkt op de aandacht voor de muziek.

De beweeginterventie zo inrichten dat het voor iedereen leuk en haalbaar is

De beweeginstructeurs waren het er over eens dat een paar elementen bepalend waren voor het opzetten van een les: de structuur, de rol van de partners, de kennis en kwalificaties van de beweeginstructeurs, kosten en logistiek van het programma. De beweeggroepen zouden minstens 2x per week moeten plaatsvinden gedurende een uur. Dit zou minstens 2 maanden zo volgehouden moeten worden. Een belangrijk deel van het programma is om extra tijd uit te trekken voor het sociale aspect. Participanten gaven aan dat die extra tijd ze helpt om zelfvertrouwen te krijgen en om te leren omgaan met niet-motorische symptomen als depressie, angst en vermoeidheid.
De meerderheid van de participanten sprak een voorkeur uit voor uitdaging, variatie en herhaling van oefeningen, in zit, stand en beweging. Zittend dansant bewegen geeft mensen ook de mogelijkheid om op de ademhaling te letten, motorische uitvoering te verbeteren en om te gaan met eventuele balansproblemen. Herhaling was vooral nodig om een danssequentie goed te leren en om er zelfvertrouwen in te krijgen. Het hebben van een (liefst vaste) danspartner zagen de meeste mensen positief voor extra balans, support en meer zelfvertrouwen. Het voordeel van dansen zonder partner was juist meer creatieve vrijheid. Tot slot geven de deelnemers aan dat ze zich veiliger voelen en meer vertrouwen hebben in het uitvoeren van de bewegingen als ze weten dat de beweeginstructeur kennis heeft van hun ziekte en de beperkingen daarbij.

Conclusie en opmerkingen

Dans als beweeg interventie wint meer en meer terrein binnen de fysiotherapie. En niet zonder reden. Het was al duidelijk dat dansant bewegen het motorisch functioneren van de patiënt met Parkinson verbetert. Bovenstaand artikel laat echter zien dat de effecten breder zijn. Ook op mentaal, emotioneel en sociaal vlak is dans als beweeg interventie belangrijke voor de patiënt. Gelukkig wordt het legertje dansante fysiotherapeuten gestaag groter en bereikt deze zinvolle, en leuke, beweeginterventie meer en meer patiënten.

Meer leren over dansant bewegen binnen de fysiotherapie: opleidingen dansante fysiotherapie.