Combinatie van training en dieet bij patiënten met overgewicht en coronaire hartziekten

Te zware mensen die eerst afvallen en daarna gaan trainen hebben daar meer profijt van dan mensen die een jaar lang alleen trainen. Dat schrijven Deense onderzoekers over een studie naar het effect van een eenjarige interventie waaraan zeventig mensen deelnamen.

Lichamelijke inactiviteit en obesitas, vooral abdominale obesitas, dus een te dikke buik, zijn bekende risicofactoren voor coronaire hartziekten. Coronaire hartziekten zijn volgens het RIVM de meest voorkomende hart- en vaatziekten in Nederland. Levensstijlinterventies om af te vallen en meer te bewegen zijn heel belangrijk in de preventie van coronaire hartziekten bij mensen die een verhoogd risico lopen.

Tijdens een peiling in 2012-2013 had in Europa meer dan 80 procent van de patiënten met coronaire hartziekten overgewicht (BMI van 25-30 kg/m2) of obesitas (BMI meer dan 30 kg/m2). Bijna zestig procent was zwaarlijvig op basis van de tailleomtrek. Dit percentage is sinds de vorige peiling, zeventien jaar daarvoor, gestegen.

In dezelfde populatie beweegt zestig procent van de patiënten niet of te weinig. Daarnaast hebben deze patiënten ook een risico op dyslipidemie, dit is een verstoorde verhouding van vetstoffen (cholesterol en triglyceriden) in het bloed. Te veel van het LDL-cholesterol en triglyceriden, die zich aan de binnenkant van de slagaders kunnen afzetten, en/of te weinig van het gunstige HDL-cholesterol, dat het cholesterol kan afvoeren. Een verhoogd gehalte aan triglyceriden in het bloed gaat vaak samen met een laag gehalte van het goede HDL-cholesterol. Dyslipidemie is een voorbode van hart- en vaatziekten en diabetes type-2.

Ook laaggradige ontstekingen, die wijzen op een continue lichte activatie van het immuunsysteem, worden in verband gebracht met zwaarlijvigheid en lichamelijke inactiviteit en met cardiovasculaire risico’s.

Zowel training als diëten kunnen dyslipidemie verbeteren en laaggradige ontstekingen verminderen. Bij gezonde mensen heeft de combinatie van calorieën beperken en meer bewegen een groter effect dan één van beide interventies alleen. Het is de vraag of dat ook geldt voor patiënten met coronaire hartziekten. Hartrevalidatieprogramma’s zijn vaak kortdurende interventies en het is een grote uitdaging om de verkregen effecten in stand te houden.

In dit gerandomiseerd onderzoek vergeleken de auteurs het effect van een gecombineerd programma, afvallen en aerobe intervaltraining, met aerobe intervaltraining alleen. Ze veronderstelden dat een strategie van eerst gewichtsverlies gevolgd door aerobe intervaltraining op de lange termijn meer succes heeft dan alleen aerobe intervaltraining.

Methode

Zeventig proefpersonen in de leeftijd van 45-75 jaar en met een BMI van 28-40 werden verdeeld over de twee groepen. De deelnemers in de aerobe groep kregen twaalf weken lang drie keer per week training, gevolgd door 40 weken twee keer per week. De training bestond uit een warming-up van tien minuten, gevolgd door een high intensity interval training (HIIT) op een hometrainer. High intensity intervals (85-90% VO₂max, Borgscore 17-18) van één tot vier minuten, werden afgewisseld met actieve pauzes (65-70% VO₂max) van één tot drie minuten. De sessies duurden inclusief warming-up 48 minuten en werden begeleid door een fysiotherapeut met ervaring in de hartrevalidatie.

De andere groep kreeg eerst acht tot tien weken een caloriearm dieet, gevolgd door een overgangsperiode van twee tot vier weken om, onder begeleiding van een diëtist, dit dieet vol te kunnen houden. De laatste 40 weken kregen ze een dieet in combinatie met twee keer per week de aerobe training.

De onderzoekers maten bij alle deelnemers het lichaamsgewicht en de heup- en tailleomtrek. Daarnaast gebruikten ze een dual energy X-ray absorptiometry (DEXA) scan om de vetmassa en de vetvrije massa te kunnen bepalen.

De deelnemers kregen een inspanningstest op een fietsergometer om de lichamelijke fitheid op basis van de VO₂max te bepalen. Daarnaast moesten ze bij elk bezoek aangeven hoe lang en hoe intensief ze de afgelopen week lichamelijk actief waren geweest. Aan de hand daarvan berekenden de onderzoekers hoeveel kilocalorieën ze per week verbruikten.

Bij de deelnemers werd bloed geprikt om het cholesterol en verschillende ontstekingsmarkers, die wijzen op een verhoogd actief immuunsysteem, te meten.

Resultaten

Zesentwintig (74%) deelnemers in de aerobe training groep en 29 (83%) in de gecombineerde groep hebben het onderzoek na een jaar afgerond. De deelnemers die het dieet volgden in combinatie met de training vielen gemiddeld 7,2 kg af en verloren 6,6 cm de tailleomtrek. De groep die alleen trainde viel gemiddeld 1,7 kg af en verloor 3,3 cm tailleomtrek. In beide groepen was na een jaar de lichaamssamenstelling ten goede veranderd, waarbij de deelnemers in de gecombineerde groep meer vetmassa hadden verloren dan de groep die alleen trainde.

Beide groepen waren in een jaar tijd fysiek fitter geworden. Na een jaar was de VO₂max in beide groepen verbeterd en was er geen verschil in lichamelijke fitheid tussen de groepen. Ook het energieverbruik, uitgedrukt in calorieën per week, was in beide groepen gestegen.

In beide groepen lieten de bloeduitslagen na een jaar dezelfde gunstige veranderingen zien in de verlaging van het totale cholesterolgehalte, triglyceriden- en LDL-cholesterolgehalte en laaggradige ontstekingen. Bij de groep die het dieet had gevolgd, was het gunstige HDL-cholesterol gestegen. Dat gold niet voor de groep die alleen de training had gedaan.

Conclusie

Fysiek inactieve mensen met overgewicht en coronaire hartziekten kunnen profiteren van een HIIT. Ze vallen af en worden fysiek fitter. Daarnaast verbeteren de lichaamssamenstelling, de verhouding van vetstoffen en het immuunsysteem. Een HIIT in combinatie met een dieet heeft een nog gunstiger invloed op de verbeteringen in de lichaamssamenstelling.

Een programma met zowel lichaamsbeweging als een beperking van calorieën is aan te bevelen in de revalidatie van coronaire hartziekten. Het kan de cardiovasculaire en metabole risicofactoren verminderen.