Beweeginterventies versus bloeddrukverlagers

Beweeginterventies kunnen een gunstig effect hebben op de bloeddruk. Het bloeddrukverlagende effect van bewegen kan zelfs net zo groot zijn als van de meest gebruikte bloeddrukverlagende medicijnen. Tot die conclusie kwamen Britse onderzoekers na een meta-analyse van bijna vierhonderd gerandomiseerde gecontroleerde studies.

Een hoge systolische bloeddruk is een belangrijke veranderbare risicofactor voor hart-en vaatziekten. Een hoge bloeddruk is goed te behandelen met medicijnen. De afgelopen decennia is het gebruik van bloeddrukverlagers daarom fors gestegen. Naar verwachting zal het aantal mensen dat bloeddrukverlagers slikt de komende jaren verder stijgen omdat prominente organisaties, zoals de American Heart Association (AHA)) en de American College of Cardiology (ACC), de definitie van te hoge bovendruk hebben aangepast. In hun nieuwe richtlijnen is het afkappunt van een te hoge systolische druk verlaagd naar 130 mmHg.

Het toegenomen gebruik van bloeddrukverlagers heeft ertoe geleid dat er meer bijwerkingen gemeld worden. Niet alleen omdat er meer mensen bloeddrukverlagers voorgeschreven krijgen, ook omdat het aantal mensen dat meerdere medicijnen tegelijk gebruikt, stijgt. Deze zogeheten polyfarmacie is een belangrijke risicofactor voor morbiditeit en mortaliteit. Daarnaast leidt dit tot hogere kosten van de gezondheidszorg. In Europese landen zijn de uitgaven aan geneesmiddelen bijna twintig procent van het totale gezondheidszorgbudget. Zowel onderzoekers als beleidsmakers hebben hierdoor meer aandacht gekregen voor goedkopere farmacologische alternatieven, goedkopere medicijnen dus. Er is echter relatief weinig aandacht voor niet-medicamenteuze alternatieven, zoals lichaamsbeweging.

Dat bewegen gunstige effecten heeft op hart- en vaatziekten is wel bekend. Ook in de richtlijnen van de ACC wordt benadrukt dat lichaamsbeweging en leefstijl een belangrijke rol spelen bij de aanpak van een hoge bloeddruk. Echter medicamenteuze en niet-medicamenteuze interventies worden hierin los van elkaar beschouwd. Hoe het zit als je de bloeddrukverlagende effecten van medicatie en bewegen met elkaar vergelijkt, is eigenlijk niet bekend. De onderzoekers van dit artikel zetten daarom studies naar de bloeddrukverlagende effecten van medicatie en van lichaamsbeweging op een rijtje.

Methode

In de meta-analyse definieerden de onderzoekers lichaamsbeweging als: structureel en herhaald bewegen met als doel lichamelijke fitheid te behouden of te verbeteren. Ze maakten onderscheid in vier categorieën: uithoudingsvermogen (bijvoorbeeld lopen, joggen, hardlopen, fietsen en zwemmen), dynamische weerstand, isometrische weerstand, combinatie uithoudingsvermogen en dynamische weerstand. De intensiteit van bewegen verdeelden ze in laag, matig en hoog.
De medicatie deelden ze in klassen: ACE-remmers, angiotensine 2 receptor blokkers, B-blokkers, calciumkanaalblokkers en plaspillen.
In een eerste analyse hanteerden de onderzoekers de grens van 130 mmHg, zoals overeenkomt met de nieuwe drempel uit de richtlijnen van de AHA en de ACC. In de tweede analyse namen ze de drempel van 150 mmHg. Dit ligt dichter bij de gemiddelde bovendruk in de onderzoekspopulaties bij medicatietrials.

Resultaten

De onderzoekers analyseerden bijna vierhonderd gerandomiseerde gecontroleerde studies, waarvan de helft beweeginterventies betrof met totaal ongeveer tienduizend deelnemers. Het aantal deelnemers in de medicatiestudies was bij elkaar opgeteld drie keer zo hoog. In geen enkele studie werd de beweeginterventie direct vergeleken met medicatie. In alle medicatietrials hadden de deelnemers een hoge bloeddruk. Terwijl slechts bij minder dan een derde van de proefpersonen in de beweegtrials een bovendruk van meer dan 140 mmHg had.

In de eerste analyses met de grens van 130 mmHg waren, vergeleken met controlegroepen, zowel de verschillende klassen bloeddrukverlagers als de verschillende beweeginterventies effectief in het verlagen van de systolische bloeddruk. De medicijnen zorgden voor een grotere daling van de systolische bloeddruk dan de beweeginterventies.
In de analyses met de grens van 150 mmHg was er geen verschil in bloeddrukverlagend effect tussen ACE-remmers, angiotensine 2 receptor blokkers, β-blokker en plaspillen enerzijds en interventies gericht op het uithoudingsvermogen of de dynamische weerstand anderzijds. De verschillende soorten gestructureerde beweeginterventies hadden even grote bloeddrukdaling. Een uitzondering was de combinatie van uithoudingvermogen en weerstand. Dit was effectiever dan dynamische weerstand alleen.

Discussie

Er zijn minder studies en kleinere trials naar het effect van beweeginterventies op de bloeddruk dan naar medicamenteuze interventies. Het aantal deelnemers in de beweeginterventietrials is ongeveer een derde van de medicatietrials. Beweeginterventies hebben een gunstig effect op de bloeddruk. Dit effect wordt groter naarmate een hoger afkappunt voor systolische bloeddruk wordt gehanteerd.

Ondanks dat in allerlei richtlijnen bewegen wordt aanbevelen, blijft het niveau van bewegen wereldwijd laag. Zo blijkt uit eerdere onderzoeken dat in westerse landen zo’n veertig procent van de bevolking lichamelijk inactief is. Gezien het feit dat zelfs matig intensief bewegen al effectief is om de bloeddruk te verlagen, vinden de onderzoekers hernieuwde aandacht voor effectieve strategieën om bewegen te promoten nodig.

Wat betreft de generaliseerbaarheid van de studie, zitten er wat kanttekeningen aan. Aan de meeste beweegtrials deden relatief gezonde proefpersonen met hooguit een licht verhoogde bloeddruk mee. In beweegtrials waaraan deelnemers met een hogere bloeddruk deelnamen, werd bewegen meestal naast een medicamenteuze bloeddrukverlager bestudeerd. Daarnaast hebben de meeste patiënten met een verhoogde bloeddruk, in tegenstelling tot de populaties in de geïncludeerde studies, meerdere aandoeningen en meerdere medicijnen. Het is dus nog wel een uitdaging om medicijnen zomaar te vervangen door bewegen.

Desalniettemin, kan deze studie een mooie aanleiding zijn om met patiënten in gesprek te gaan over de bloeddrukverlagende effecten van bewegen. Het bloeddrukverlagende effect van bewegen is bij een hogere bloeddruk gelijk aan de meest gebruikte bloeddrukverlagers.