Is geluk een bron voor gezondheid?

Met happiness, of subjectief welzijn, bedoelen de meeste onderzoekers een combinatie van een duurzame positieve gemoedstoestand, de afwezigheid van negatieve gemoedstoestanden en tevredenheid met het leven. (In dit excerpt vertalen we happiness met ‘gelukkig-zijn’).

Beïnvloedt ‘gelukkig-zijn’ gezondheid en andersom

Er is tamelijk veel bewijs dat ‘gelukkig-zijn’ de objectieve gezondheid direct beïnvloedt: men leeft langer, positieve stemmingen verbeteren het immuunfunctioneren en voorspellen de overleving bij eindstadia van nierziekten. Andersom geldt dat gezondheid de sterkste voorspeller is van ‘gelukkig-zijn’, vooral bij ouderen.

Het effect van enkele sociale factoren op ‘gelukkig-zijn’ en gezondheid

1. Sociale relaties

Sociale relaties zijn waarschijnlijk de belangrijkste enkelvoudige oorzaak van ‘gelukkig-zijn’ en zijn ook belangrijk voor gezondheid.
Positieve stemming: mensen ervaren gemiddeld meer positieve stemmingen als ze bij vrienden zijn, gevolgd door familie, dan wanneer ze alleen zijn.
‘Gelukkig-zijn’: getrouwden zijn aanzienlijk ‘gelukkiger’ dan alleenstaanden, zelfs als men de slechte huwelijken er bij in ogenschouw neemt. Sociaalverbondenheid in huwelijk, vrienden of kerkgemeenschap blijkt gunstig te zijn met het oog op sterfte gemeten over een periode van negen jaar. Dit komt doordat mensen met intieme relaties meer gezondheidsgedrag vertonen: minder roken en drinken, beter voedingspatroon, minder risico nemen, de adviezen van artsen op volgen, elkaar in positieve zin in de gaten houden en ze hebben een actief immuunsysteem. Het effect sociale binding kan dus via gezondheidsgedrag en immuunfunctioneren tot stand komen.

2. Vrijetijdsbesteding

(a) Vrijetijdsbesteding en ‘gelukkig zijn’: tevredenheid met datgene wat men doet in de vrije tijd blijkt sterk gecorreleerd te zijn met overall ‘gelukkig-zijn’ of tevredenheid met het leven.
Sociale vormen van vrijetijdsbesteding (teamsport, dansen etc) is sterk verbonden met toestanden van zich prettige voelen. Sport kan een positief effect op stemming hebben. Zelfs tien minuten stevig wandelen kan tot twee uur daarna nog effect op het welbevinden hebben. De effecten van sport zijn te verklaren door een toename in endorfine- niveau, sociale interacties en zelfwaardering. Voor meer permanente toestanden van ‘gelukkig-zijn’ zijn serieuze vrijetijdsbestedingen belangrijk, zoals hobby’s en deelname aan verengingen met een bepaald doel. De belangrijkste reden waarom het bij een kerkgemeenschap behoren gecorreleerd is met ‘gelukkig-zijn’ is de stevige sociale steun die men ervaart die voor sommigen sterker is dan bij vrienden of familie. Ook het gevoel dicht bij God te zijn of ideeën over leven na de dood dragen, onafhankelijk van sociale steun, bij aan ‘gelukkig-zijn’. Hoewel mensen veel TV kijken draagt het relatief weinig aan de ‘gelukkig-zijn’ toe. Relaxatie in de vorm van vakantie leidt tot minder fysiologische activatie.

TIP:  Dynamische training versus relaxatie training bij reumapatiënten

(b) Verschillende vormen van vrijetijdsbesteding hebben ook een effect op gezondheid: sporten bijvoorbeeld op vele gezondheidsmaten. Daarnaast vermindert het de nadelige effecten van stress op gezondheid. Ook mensen die bij een kerk horen zijn vaak gezonder. De leden van de ‘Seventh Day Adventists’ en de leden van de Mormonen leven gemiddeld vier jaar langer! Een verklaring naast de sociale steun zijn de leefregels die een geloof met zich meebrengt. Vaak is men matig in drinken, eten etc.

3. Werk

(a) Werktevredenheid is sterk gecorreleerd (bidirectioneel) aan ‘gelukkig-zijn’ en tevredenheid in het algemeen. Werkeloosheid geeft ‘ongelukkig-zijn’ in vergelijking met toen men nog werkte, ook bij gelijk blijvende inkomsten. Werkeloosheid geeft ook meer psychologische stoornissen dan omgekeerd. Gepensioneerden zijn in het algemeen juist gelukkiger dan de werkenden, uitgezonderd diegenen die eerst een goede baan en werktevredenheid hadden en nu eenzaam zijn, zich vervelen en hun werk missen.
De intrinsieke werktevredenheid is hoog als men gevarieerde taken en vaardigheden moet aanspreken en autonomie, taak identiteit (herkenbaar geheel) en de taak invloed heeft. Om deze reden is werktevredenheid onder professionals groter dan bijvoorbeeld onder ongeschoolden.
Een tweede component van werktevredenheid is tevredenheid over de relaties met de collega’s. Die is groter bij cohesieve werkgroepen, kleine groepen als er mogelijkheden voor interactie zijn en de directe leidinggevende over goede supervisie vaardigheden beschikt.
Een derde component is werkstatus. Hogere status toont meer werktevredenheid omdat het meer betaalt, het werk interessanter is, meer autonomie en het betere fysieke werkcondities betreft.

(b) Gezondheid wordt ook beïnvloed door werktevredenheid. Als men werkeloos wordt dan ziet men gemiddeld meer aandoeningen ontstaan zoals hoge bloeddruk, hartaandoeningen, CVA en artritis; deze nemen af als men werk vindt. De hoofdreden voor de afname in gezondheid bij werkeloosheid is het slechte gezondheidsgedrag zoals meer drinken, roken, slechter eten en minder bewegen.
Werkstatus blijkt ook een belangrijke voorspeller van gezondheid. Uit onderzoek onder 17500 Britse civiele dienstverleners bleek dat de lagere rangen 3,6 maal grote kans op een hartaanval hadden gemeten binnen een periode van 7,5 jaar, dan de hogere rangen. Dit had te maken met hogere bloeddruk, meer roken, minder actieve bewegen in vrije tijd en een kort en zwaar van bouw zijn. Hoge werkstatus is geassocieerd met betere werkomstandigheden.

TIP:  Zelfbehandeling van slaapstoornissen is mogelijk

4. Sociale klasse

(a) Sociale klasse en ‘gelukkig-zijn’: ‘gelukkig-zijn’ neemt toe met het inkomen, maar er is in dit opzicht sprake van verminderde meeropbrengst. De mate van ‘gelukkig-zijn’ en gezondheidstoestand is internatonaal gemeten het grootst in landen waar de verschillen tussen de inkomens laag zijn en er politieke vrijheid is. Het relatieve inkomen is belangrijker dan het absolute. De actuele levenssituatie (goede baan, getrouwd zijn etc) blijkt daarentegen belangrijker dan de relatieve. Etnische minderheden zijn over het geheel minder ‘gelukkig’ dan de rest van de bevolking, ook als de verschillen in inkomen gelijk worden gehouden.
De klasseverschillen in ‘gelukkig-zijn’ zijn te verklaren door verschillen in de hoeveelheid besteedbaar inkomen en verschillen in leefstijl. De hogere klasse kiest meer actieve en interessante vrijtijdsbestedingen (sport, club of kerk), ze hebben meer sociale steunnetwerken met vrienden, de lagere klasse meer met familie. We zagen al dat vrienden een grotere bron voor ‘geluk’ zijn. De hogere klasse heeft meer zelfwaardering, en genieten bijna overal een hogere status.

(b) Sociale klasse beïnvloedt gezondheid: in Engeland leeft de hogere sociale klasse (professionals) zeven jaar langer dan de ongeschoolde klasse. De belangrijkste reden ligt weer in het gezondheidsgedrag. De ‘working class’ rookt meer (drinkt niet meer), sport minder, hebben meer overgewicht en een slechter voedingspatroon dan de middenklasse. Een tweede reden is de toegankelijkheid van de gezondheidszorg. De midden klasse maakt meer dan de lagere klasse gebruik van zelfmedicatie, 40% meer gebruik van de medische zorg en preventieve medische maatregelen. Een derde reden is dat de fysieke werkomstandigheden van de lagere klasse ongunstiger zijn: koud, nat, stoffige, onhygiënisch, onveilige omgevingen etc.

5. Persoonlijkheid

Het blijkt dat de mate van ‘gelukkig-zijn’ erg consistent is in de tijd, consistenter dan bijvoorbeeld depressie. Uit tweeling studies blijkt dat er in ieder geval een genetische component aanwezig is.
Extraversie is de persoonlijkheidsdimensie die erg sterk gecorreleerd (0.4-0.5) is aan ‘gelukkig-zijn’. Dit komt omdat deze personen aan prettige stemmingsbevorderende sociale activiteiten deelnemen. Deels ook omdat ze meer positieve non-verbale signalen naar anderen uitstralen en gunstige sociale vaardigheden hebben (coöperatief en leiderschap). Andersom geldt dat sociale activiteiten extraversie laat toenemen.
Neurotisisme is een belangrijke dimensie die met ‘ongelukkig-zijn’ gecorreleerd is, onder andere omdat ze leidt tot meer ongewenste levensgebeurtenissen.
Interne locus of control (interne beheers oriëntatie) is gecorreleerd met ‘gelukkig-zijn’ hoewel niet duidelijk is of negatieve levensgebeurtenissen die ‘ongelukkig’ maken, mensen ook meer het gevoel van geen controle geven.
De attributie stijl zoals jezelf de schuld van ‘ellende’ geven, is gecorreleerd met ‘ongelukkig-zijn’. Gelukkige mensen schrijven juist prettige gebeurtenissen aan zich zelf toe. Ze herinneren selectief de goede dingen uit het verleden, zijn optimistische over de toekomst, hebben een positieve kijk op anderen en denken dat iedereen van hen houdt en hen bewonderdt. In deze zin is het dus gunstig om een relatief inaccurate en onrealistische kijk te hebben. Ze stellen echter geen onrealistische hoge doelen: een grote discrepantie tussen huidige prestaties en gewenste prestaties is een voorspeller van ‘ongelukkig-zijn’.
In cognitieve therapie kan men de attributiestijl gunstig beïnvloeden. Extraversie kan men mogelijk net zo goed verbeteren door deel te nemen aan prettige sociale activiteiten met vrienden dan met therapie.
Persoonlijkheid beïnvloedt gezondheid, via leefstijl, cognitieve stijl en emotionele stijl.

TIP:  Relaxatie training als behandeling voor milde hypertensie

6. Leefstijl

Dit is het meest duidelijke correlaat met gezondheid (roken drinken, dieet, riskant gedrag, en bijvoorbeeld stress).

7. Cognitieve stijl

Zowel gezondheidsopvattingen als gezondheidskennis zijn belangrijk voor gezondheid. ‘Hardiness’ is een factor die buffert tegen de ongezonde aspecten van stress. Men ervaart controle, commitment en challenges. Optimisme is een aspect waardoor men meer probleem-gefocusde coping hanteert en sociale steun zoekt. Ze genezen sneller en leven langer.

8. Emotionele stijl

Neurotisisme en de daaraan verwante dimensie van negatief affect is sterk gecorreleerd met subjectieve ziekte- rapportage, maar niet met objectieve ziekte maten. Type-A is gecorreleerd met myocard infarct, vooral de vijandigheidscomponent. Affiliatieve tendensie is gunstig gecorreleerd met immuunfunctioneren in tegenstelling tot ‘power motivation’. Dit laatste voorspelt ook hoge bloeddruk twintig jaar later. ‘Toughness’ correleert met mensen met een lage base-rate sympathische activiteit, maar met een korte snelle en hoge respons die weer snel kan herstellen. Dit gunstige patroon helpt de energie te geven om te copen bij stress.

Argyle, M. (1997). Is happiness a cause of health? Psychology and Health, 12, 769-781

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb