Al dansend je fysiotherapeutische doelen behalen

Veroudering gaat uiteindelijk gepaard met een vermindering in functionele capaciteit en fysieke activiteiten niveau. Het verlies aan fysieke conditie heeft belangrijke gevolgen voor de balans en houdingscontrole bij ouderen, en daarmee op het risico van vallen. Diverse onderzoeken laten zien dat dansen als fysieke activiteit diverse gunstige effecten heeft voor ouderen die fysiotherapeutisch relevant zijn:

• verbeterde balans,
• minder valincidenten,
• verbetering in cardiovasculaire parameters bij inactieve ouderen,
• verbetering van motorische behendigheid,
• verbetering van lenigheid,
• betere nachtrust,
• minder depressie.

Het inzetten van dans als beweeginterventie ter bevordering van fysieke activiteiten heeft een groot aantal voordelen:

• ieder kan het op zijn eigen niveau uitvoeren,
• het kan qua doelen en stijlen heel verschillend ingezet worden,
• kost niet veel,
• verveelt niet snel door de grote variatie in stijlen, bewegingen en muziek.

Toch blijven er ook onduidelijkheden, bijvoorbeeld rond het optimale protocol qua frequentie, duur en intensiteit.
De auteurs deden een literatuur onderzoek naar het effect van dansen op balans, lopen, dynamische mobiliteit, kracht en lenigheid. De studies moesten gaan over gezonde deelnemers met een leeftijd van 65 jaar of ouder. Tevens moest de dans interventie vergeleken worden tegen een controle groep of een andere fysieke activiteit interventie.

Resultaten

De belangrijke databases werden doorzocht van 2000 tot en met 2013. Van de 123 gevonden artikelen tijdens de initiële zoekactie konden na selectie uiteindelijk 7 onderzoeken gebruikt worden voor deze literatuur review.

• Balans (6 studies): 5 van de 6 onderzoeken vinden een verbetering in balans ten opzichte van een controle groep. Verbeteringen werden o.a. gezien op de functional reach test en de single-leg stand met ogen dicht.
• Loop kwaliteit (5 studies): alle studies melden een verbetering in loopkwaliteit, ongeacht het type dansactiviteit. Drie studies gebruiken de timed up and go test.
• Kracht (5 studies): (slechts) 2 van de 5 vinden een positieve toename in kracht. Waarschijnlijk moeten er meer ‘squatting’ dansbewegingen uitgevoerd worden wil men kracht verbetering bereiken.
• Lenigheid romp en onderste extremisten (2 studies): één studie vind wel een verbetering op de sit and reach test maar de andere studie niet.

De dans interventies en stijlen in de gevonden onderzoeken waren:

• Turkse traditionele dans,
• Griekse traditionele dans,
• Gemengde programma’s met polka, wals …, cha cha cha of can can, salsa of choreografische dans.

De meeste studies hielden een frequentie aan van twee keer per week, met sessies van doorgaans zestig minuten.
De methodologische kwaliteit is matig. Slechts twee studies krijgen het predicaat: goed op de PEDro-scale. Veel studies combineren dans met warming-up en cooling down waarbij bijvoorbeeld stretchen toegevoegd word. Soms ook wandelen en squatting.

Opmerkingen samenvatter

Deze literatuur review laat zien dat dansen als interventie te gebruiken is om de balans en loop kwaliteit bij ouderen te verbeteren. Waarschijnlijk kan ook kracht en lenigheid bevorderd worden, maar dan moeten dansbewegingen uitgezocht worden die hier meer expliciet op inzetten.
In het klinische redeneren kan de fysiotherapeut twee routes kiezen om via het inzetten van dansbewegingen de fysiotherapeutische doelstellingen te bereiken:

• Redeneren vanuit de bekende dansstijlen: salsa en buikdansen bevatten bijvoorbeeld veel mobiliteit en coördinatie bevorderende rompbewegingen, aerobic dansen kan al snel de cardiorespiratoire fitheid aanspreken en ook steps of kniebuigingen bevatten die de beenspieren versterken.
• Zelf ontwikkelen van een dansbeweging toegesneden op de problematiek van de patiënt. Om dit zonder ervaring te kunnen valt niet mee. De fysiotherapeut heeft daarom een raamwerk nodig om ideeën en inspiratie uit te putten. Voor deze manier van klinisch redeneren en interveniëren leent het raamwerk van Laban zich uitstekend. Het algemeen menselijk bewegen en dans in het bijzonder worden daarbij gedetailleerd in bewegingselementen ontleed. Deze elementen, in combinatie met voldoende intensiteit en herhaling, kunnen zorgen dat romp mobiliteit, schouder kracht, been balans etc elk via een danssequentie aangesproken kan worden.

Het interessante van het inzetten van dans als fysieke activiteit om fysiotherapeutische doelstellingen te behalen is dan herhaling en inslijpen bij dansactiviteit door patiënten vanzelfsprekend gevonden wordt. Een ander belangrijk voordeel is dat muziek deze herhalingen makkelijker maken. Behalve dat muziek in zekere mate uitnodigt bewegingen te herhalen, zorgt het creatieve-expressieve element van dans dat er juist ook bewegingsvariatie ontstaat. Muziek nodigt bovendien uit om de coördinatie aan te spreken. De herhaling, toegenomen coördinatie en variatie, en de interne aandachtgerichtheid, kan op synergie niveau het geïntegreerde bewegen verbeteren.

Als de fysiotherapeut expliciet het gecoördineerde- en geïntegreerde bewegen als hoofddoelstelling heeft dan kan hij/zij voor inspiratie bij Bartenieff terecht. Bartenieff was een fysiotherapeute en danstherapeute die het raamwerk van Laban uitwerkt op body-niveau en daarbij sterk leunt op motorische ontwikkelingstheorieën. Kortom: dans als ‘stijl’ maar zeker ook ‘elementen van dans al klinisch redenerend inzetten’ is een belangrijke en innovatieve ingang om fysiotherapeutische doelstellingen te behalen. Natuurlijk kunnen er ook combinaties gemaakt worden van meer traditionele fysieke training en een deel van de tijd reserveren voor integratief bewegen via dansante fysiotherapie.
Interesse om elementen van dans in uw fysiotherapeutische behandeling in te brengen? Kijk dan bij de cursus ‘Dansante fysiotherapie op basis van Lanban/Bartenieff’.