Actie-observatie met verbeelding versnelt revalidatie na totale heupoperatie

De laatste tien jaar is er een groeiende interesse in mentale simulatietechnieken binnen de revalidatie. Actie-observatie (AO) of motor imagery (MI) zijn alternatieven om het motorische systeem te stimuleren. Bij actie-observatie bekijkt iemand bijvoorbeeld naar iemand die beweegt, of videobeelden daarvan. Motor imagery gaat over het mentaal kinesthetisch verbeelding van motorische acties, zonder de actie echt uit te voeren. Deze interventies blijken tot positieve resultaten te leiden bij mensen met een CVA, Parkinson of orthopedische aandoeningen (zie bijvoorbeeld motorische verbeelding bij schouderpijn). De activatie van het cerebrale visuomotorische systemen tijdens AO  blijken voldoende te zijn om de negatieve corticale plasticiteit die optreedt tijdens een periode van immobilisatie tegen te gaan.
Voorheen werden actie-observatie en motorische verbeelding als onafhankelijke interventies gezien. Tegenwoordig is er meer bewijs dat een combinatie van AO en MI beter werkt dan AO alleen. Bij de combinatie is er een hogere corticospinale excitabiliteit en grotere activiteit in motorische gebieden van het brein dan bij AO of MI alleen. Of dit in de praktijk ook voordelen heeft voor de patiënt is nog niet goed aangetoond bij het herstel na een totale heupoperatie. Deze studie bekijkt of de combinatie van de observatie van actie en motor imagery van motorische taken een positief effect heeft op de revalidatie na het plaatsen van een nieuwe heup.

Methode

De deelnemers werden geïncludeerd uit een groep mensen die een cementloze nieuwe heup kregen. De mensen in de interventiegroep kregen naast het standaard revalidatieprogramma een additionele interventie die bestond uit AO en MI van locomotore taken. Dit kregen ze 30 minuten per dag in het ziekenhuis -onder supervisie-, daarna als thuisoefeningen 3 dagen per week. De instructie voorafgaande aan de video clips luidde:

Op het volgende video ziet u een bewegingstaak, die meerdere keren wordt uitgevoerd. Observeer deze taak en stel je voor dat je deze bewegingen zelf uitvoert. Doe dit gedurende de hele videoclip. Na enkele herhalingen (60 – 120 s) wordt u gevraagd om uw ogen te sluiten en om in verbeelding door te gaan met het uitvoeren van de bewegingstaak totdat je stopteken hoort. Van tijd tot tijd zal ik je daarin aanmoedigen. Probeer nu te ontspannen en als je klaar bent, druk je op de spatiebalk om de video te starten terwijl je je zo goed mogelijk op de bewegingstaak concentreert.

Een fysiotherapeut begeleidde de deelnemers via Skype gedurende 2 maanden. De participanten die in de placebo controlegroep zaten werd gevraagd om actief videobeelden te bekijken (AO), zowel in het ziekenhuis als thuis. De deelnemers brachten 4 tot 6 dagen in het ziekenhuis door voordat ze werden ontslagen.
Het interventieprogramma bestond uit videoclips waarin een gezond persoon van de achterkant werd gefilmd tijdens het uitvoeren van verschillende looptaken. De moeilijkheid van de taak werd opgevoerd van week 1 tot 8. Deze videoclips werden 2 tot 4 keer herhaald, terwijl de deelnemers zich voorstelden de taak in de film uit te voeren. In totaal werden 30 verschillende video’s gebruikt.

Metingen werden voor de operatie gedaan en 60 dagen na de operatie. De uitkomstmaten waren:

• Functionele mobiliteit met de Timed Up and Go (TUG) en de Four Step Square Test.
• Looppatroon met enkel- en dubbeltaken, gemeten met 2D OptoGait system.
• Balans met enkel- en dubbeltaken, gemeten op een krachtenplatform.

Resultaten

Er deden 21 mensen mee aan dit onderzoek, waarvan er 10 in de interventiegroep (observatie en motor imagery) werden ingedeeld en 11 in de controlegroep.
De mensen in de interventiegroep hadden betere uitkomsten dan de controlegroep. De interventiegroep scoorde significant beter op de Timed Up and Go Test en de Four Step Square Test en hadden een betere loopsnelheid tijdens het doen van een dubbeltaak. Ook was het cognitief functioneren tijdens lopen of balanceren in deze groep beter.

Conclusie en opmerkingen

De auteurs concluderen dat het toevoegen van motor imagery aan het revalidatieprogramma bij mensen met een totale heup operatie efficiënt ingezet kan worden om de motorisch-cognitieve vaardigheden te verbeteren. De acute fase van de revalidatie kan hiermee versneld worden, zonder een extra fysieke belasting te vormen. Alleen parameters geassocieerd met locomotore activiteiten verbeterde, terwijl andere balansvaardigheden die niet getraind werden onveranderd bleven. Dit toont volgens de auteurs aan dat de specificiteit van de trainingsinterventie belangrijk is. Deze resultaten bij patiënten laten zien dat de klinische toepassing aansluit bij de hypotheses uit de laboratoriumsetting; dat AO+MI leidt tot betere breinactiviteit in motorische gebieden dan AO of MI alleen. De combinatie van AO en MI is daarnaast ook meer geschikt voor oudere deelnemers, omdat uit eerder onderzoek bekend is dat bij ouderen het mentale voorstellingsvermogen afneemt. Dit kan bij de combinatie van AO en MI gecompenseerd worden door AO.