Veel zitten verhoogt het risico op vroegtijdig overlijden

Dat inactiviteit negatieve gevolgen heeft is algemeen bekend. Gemiddeld brengen mensen in Westerse landen 55% – 70% van de tijd dat ze wakker zijn zittend of liggend door, wat neerkomt op ongeveer 9 tot 11 uur per dag. Verschillende onderzoeken tonen aan dat dit leidt tot een verslechtering van de gezondheid, zelfs als er daarnaast matig intensief tot intensief gesport wordt. Een recente studie rapporteerde dat 7% van de overlijdens van mensen van 45 jaar en ouder veroorzaakt wordt door een zittende leefstijl. Het is echter nog niet bekend hoeveel uren inactiviteit precies nadelig zijn voor de gezondheid. Het doel van deze meta-analyse was om een kwantitatief overzicht te maken van recente prospectieve cohort studies die de associatie tussen de tijd dat mensen dagelijks zitten en sterfte hebben onderzocht, en om de ‘dose-response’ relatie te onderzoeken.

Methode
Prospectieve cohort studies met een gezonde volwassen populatie die zijn gepubliceerd tussen 1 januari 2011 en 31 januari 2013 werden geïncludeerd. Na filtering op de in- en exclusiecriteria bleven er uiteindelijk 6 artikelen over.

Resultaten
Vijf studies hebben de tijd dat men zit gemeten door middel van kwantitatieve zelfrapportage. Slechts één studie had een objectieve meting hiervan, door middel van een accelerometer. Alle studies hebben gecorrigeerd voor (matig) intensieve fysieke activiteit, hoewel hier binnen de verschillende studies andere grenzen aan gesteld werden. Vijf van de zes studies verschaften ook informatie over de zittende tijd niet gecorrigeerd voor fysieke activiteit, waardoor de invloed van fysieke activiteit goed kon worden vergeleken. In totaal was er data beschikbaar van 595.086 participanten.
Na analyse blijkt dat ieder additioneel uur zitten is geassocieerd met een gemiddeld verhoogd risico van 2% op overlijden (door welke oorzaak dan ook) als fysieke activiteit meegenomen wordt in de berekening. Deze associatie is niet lineair; als men minder dan 7 uur zit per dag en aan matig intensieve tot intensieve fysieke activiteit doet is er geen bewijs dat er een risicoverhoging per uur is. Als men fysieke activiteit onderneemt, maar wel meer dan 7 uur per dag zit, neemt het overlijdensrisico toe tot 5% per extra uur. Als fysieke activiteit niet werd meegenomen in de berekening wordt meer dan 4 uur zitten per dag geassocieerd met een risico toename van 2% per uur, bij meer dan 8 uur per dag wordt dit 8% per uur. Dit betekent dat matig intensieve tot intensieve fysieke activiteit een beschermende werking heeft, zeker als men meer dan 7 of 8 uur zit per dag. De bescherming is echter onvolledig: langer dan 7-8 uur zitten, ook al is men daarnaast fysiek actief blijft ongezond.

Opmerkingen samenvatter
De relatie tussen een zittende leefstijl en overlijden is moeilijk om te onderzoeken vanwege de vele variabelen die invloed hebben. In de meeste van de geïncludeerde studies is gecorrigeerd voor andere gezondheidsrisico’s als al bestaande ziekten, BMI, roken, alcoholinname etc, waardoor de relatie tussen zitten en overlijden zo sterk mogelijk is gemaakt. Ondanks dit probleem zijn de uitkomsten van dit onderzoek duidelijk en klinisch relevant. Waarschijnlijk is het gezondheidsrisico van veel zitten zelf nog groter, omdat via zelfrapportage over het algemeen minder zittende uren worden gerapporteerd dan via een objectieve meetmethode.
Richtlijnen voor fysieke inspanning bestaan al langer, maar dit onderzoek toont ook aan dat een reducering van de tijd die zittend wordt doorgebracht van groot belang is voor een lang en gezond leven. Fysiotherapeuten moeten hun patiënten niet alleen aansporen meer sportief te gaan bewegen, maar ook benadrukken dat men in de tussenliggende tijd niet te veel moet zitten.