Afwezigheid van medische verklaring beïnvloedt relatie tussen patiënt en fysiotherapeut

Een behoorlijk aantal mensen lijdt, in mindere of meerdere mate, aan chronische pijn. Hoewel het bekend is dat pijn een biopsychosociaal fenomeen is, wordt het in de patiëntenzorg toch nog vaak als een biomedisch probleem behandeld. Voor zorgverleners is het begrijpen van de subjectieve beleving van pijn en het interpreteren van pijngedrag een moeilijke opgave. Het niet aanwezig zijn van een medische verklaring van de pijn leidt zowel bij patiënten als bij zorgverleners tot onzekerheid. Het is belangrijk om te weten wat de invloed op de zorgverlener is als er geen medische verklaring voor de pijn kan worden vastgesteld, aangezien onbegrepen chronische pijn een hoge prevalentie heeft.

Methode
In dit onderzoek hebben de auteurs gekeken 1) wat het effect was op fysiotherapeuten en huisartsen als er wel of geen medisch bewijs was voor de pijn en als er wel of geen psychosociale invloeden meespeelden, 2) wat de invloed was van pijngedrag op de reacties van de huisarts of fysiotherapeut en 3) of bij afwezigheid van een diagnose en aanwezigheid van psychosociale factoren de behandelaars het gevoel hadden dat de pijn werd gesimuleerd en hoe aardig de patiënt werd gevonden. Sommige onderzoeken suggereren namelijk dat behandelaars patiënten minder aardig vinden als er geen duidelijk medisch bewijs voor de pijn is.
Bovenstaande vragen zijn onderzocht door middel van een online experimenteel onderzoek, waaraan 48 fysiotherapeuten en 52 huisartsen deelnamen. Er werden videobeelden gemaakt van patiënten met chronische rugpijn tijdens (a) de transfers lig-zit en zit-stand, (b) het optillen van een doos op een tafel en weer terug, en (c) het oprapen van knikkers van de grond. Deze videobeelden werden aan de deelnemers getoond; iedere deelnemer kreeg vier video’s om te beoordelen. Voorafgaand aan de video’s kregen de participanten een neutrale foto van de patiënt te zien waaraan vignetten waren toegevoegd waarin werd vermeld of de patiënt wel of geen medische diagnose had en of er wel of geen psychosociale problematiek meespeelde. Als er een psychosociale invloed was, werd ook vermeld wat dat was (bv. werk-gerelateerde stressklachten, relatieproblemen). De participanten beoordeelden aan de hand van de video de patiënten op mate van pijn en beperkingen in het dagelijks leven, hun eigen sympathie voor de patiënt, verwachte effectiviteit van pijnmedicatie en de verwachting van self-efficacy in het behandelen van de patiënt. Daarna werd gevraagd in hoeverre ze dachten dat de patiënten hun pijn simuleerden. Deze uitkomsten werden allemaal gemeten op een VAS-schaal.

Resultaten
In het algemeen, als de patiënt meer pijngedrag vertoonde, rapporteerden de artsen en fysiotherapeuten een hogere mate van pijn en beperkingen in ADL, meer sympathie (niet significant), hogere verwachtingen van de effectiviteit van pijnmedicatie en hogere score op self-efficacy in het behandelen van de patiënt.
Als er geen medische verklaring was voor de pijn (vergeleken met wanneer die er wel was) rapporteerden de participanten een lagere mate van pijn, minder beperkingen in ADL, minder sympathie, minder verwachte effectiviteit van medicatie en een lagere self-efficacy in het behandelen van de patiënt (alles significant).
Als psychosociale invloeden aanwezig waren (in vergelijking met geen psychosociale problematiek) rapporteerden de participanten lagere mate van pijn, minder sympathie, minder verwacht effect van medicatie en mindere self-efficacy. Voor ADL-beperkingen werd geen significant effect gevonden.
Als een patiënt veel pijngedrag vertoonde en er was psychosociale problematiek aanwezig, dan schatten de professionals de mate van pijn en ADL-beperking lager in, voelden minder sympathie, geloofden minder in pijnmedicatie  en hadden minder self-efficacy in het behandelen van de patiënt dan wanneer de psychosociale problematiek afwezig was.
Tussen de huisartsen en de fysiotherapeuten was er alleen verschil in de verwachte effectiviteit van pijnmedicatie; hier hadden huisartsen meer vertrouwen in dan fysiotherapeuten.
Als er psychosociale problematiek meespeelde hadden de huisartsen minder vertrouwen in de effectiviteit van pijnmedicatie dan wanneer er geen psychosociale problematiek werd vermeld.
Als er geen medische verklaring voor de pijn was, werd de self-efficacy voor het behandelen van de patiënt bij beide beroepsgroepen lager ingeschat wanneer er psychosociale invloeden waren. Als de medische verklaring er wel was, had de aan- of afwezigheid van psychosociale factoren geen invloed.
De afwezigheid van medisch bewijs (vergeleken met de aanwezigheid hiervan) leidde tot minder positieve evaluatie van de patiënt en een hogere score op simulatie. De aanwezigheid van psychosociale factoren liet hetzelfde resultaat zien.

Opmerkingen samenvatter
Deze resultaten lijken erop te wijzen dat zowel fysiotherapeuten als huisartsen zich nog vooral laten leiden door een biomedisch model. Beide beroepsgroepen hebben graag een medische verklaring voor chronische pijnklachten; men voelt zich dan beter in staat de patiënt te behandelen dan wanneer (alleen) psychosociale klachten een rol spelen. De afwezigheid van een medische verklaring gaf zowel bij fysiotherapeuten als bij huisartsen vaker het gevoel dat de patiënten simuleerden.
Gezien deze resultaten kan de afwezigheid van een medische verklaring van pijnklachten leiden tot een niet optimale behandeling. Ook kan de patiënt-behandelaar relatie negatief beïnvloed worden, omdat de behandelaars minder sympathie voelen voor de patiënten en de behandelaar zich minder competent voelt om de patiënt te behandelen. Een biopsychosociale benadering en voldoende kennis van psychosomatiek is dus van groot belang om chronische pijnpatiënten adequaat te kunnen behandelen.