Het lijden verlichten van de eenzame pijnpatiënt door een heerlijke warme douche?

Al van jongs af aan worden warme gevoelens geassocieerd met fysieke warmte. Ouders bieden kinderen psychologische warmte in de vorm van liefde en vertrouwen en fysieke warmte door ze op schoot te nemen en te knuffelen. Ook metaforisch worden mensen die sociaal, liefdevol en behulpzaam zijn beschouwd als ‘warme’ mensen en mensen die egoïstisch, afstandelijk en onbetrouwbaar zijn ‘koude of koele’ personen. De associatie tussen fysieke en psychologische warmte lijkt sterk te zijn. Recente onderzoeken tonen inderdaad aan dat gevoelens van sociale warmte of kou samenhangen met fysieke warmte of kou. Ook andersom blijken deze gevoelens geassocieerd; bij een herinnering aan een positieve ervaring wordt de kamertemperatuur warmer geschat dan bij een negatieve sociale ervaring. Bij de negatieve ervaring bleken mensen ook meer behoefte te hebben aan een warme drank of warm eten.

In dit onderzoek hebben de auteurs deze relatie verder onderzocht, door middel van vier verschillende studies. De relatie tussen fysieke warmte en psychologische warmte werd onderzocht door te kijken naar (1) of fysieke warmte in de vorm van douchen of baden als een vorm van zelf-therapie wordt gebruikt om gevoelens van sociale warmte te verkrijgen, (2) het voelen van warmte of kou uit een warmte- of ijspakking direct een gevolg heeft voor de sociale gevoelens, (3) of fysieke warmte de gevoelens ten opzichte van een negatieve sociale ervaring kan vervangen en (4) of mensen zich  bewust zijn van de relatie tussen fysieke en psychologische warmte.

Methode
In de vier studies zijn verschillende populaties gebruikt zodat de participanten onwetend bleven over de hypothese van het onderzoek. De vragenlijst die werd gebruikt om sociale gevoelens te meten is de verkorte versie van de UCLA Loneliness Scale (Russell 1996).

Aan studie 1 namen 51 studenten en 41 volwassenen deel. Participanten werden eerst ondervraagd over de gemiddelde frequentie van douchen of baden, de duur ervan en de watertemperatuur. Vervolgens vulden ze de UCLA Loneliness Scale in.
In studie 2 kregen 75 studenten een warmtepakking of een ijszak in de hand en werd ook een controlegroep gebruikt die niet aan fysieke warmte of kou werd blootgesteld. Daarna vulden zij de UCLA Loneliness Scale in.
Aan studie 3 namen 176 studenten deel. Zij werden gevraagd om een ervaring waar ze op sociaal gebied werden geincludeerd of geexcludeerd te beschrijven. De controlegroep beschreef hun laatste maaltijd. Vervolgens kregen alle participanten een warme of een koude pakking in hun hand. Daarna werd ze gevraagd naar de behoefte aan verwantschap binnen een groep gemeten door middel van de vragenlijst van Park and Maner (2009) en de interesse in emotie-regulerende activiteiten  volgens de emotion-regulation activity survey van Thayer, Newman, and McClain (1994).
In studie 4 werden 60 participanten gevraagd een verhaal te lezen, met als verschil dat ergens in het verhaal de hoofdpersoon in het ene verhaal een douche nam en in het andere verhaal een andere activiteit uitvoerde. Na het lezen werd de participanten gevraagd naar hun inschatting van de mate van eenzaamheid van de hoofdpersoon door middel van de UCLA Loneliness Scale en hun inschatting van de mate van interesse in emotie regulerende activiteiten.

Resultaten
Studie 1 liet een significant positieve relatie zien tussen eenzaamheid en de frequentie (alleen bij de volwassenen) en de duur van een bad of een douche. Hoe eenzamer participanten waren, hoe hoger de temperatuur van het water was en hoe meer tijd ze onder de douche of in bad doorbrachten. Dit ondersteunt de hypothese dat mensen fysieke warmte gebruiken om ontbrekende sociale warmte te vervangen.
Studie 2 wees aan dat de participanten die een koude pakking hadden vastgehouden een significante toename in gevoelens van eenzaamheid ervaarden. Er was geen verschil tussen de warmtepakking of de controlegroep die geen temperatuur-invloeden kreeg. Eerdere onderzoeken toonden ook al aan dat kou een grotere invloed heeft dan warmte.
In studie 3 werd een significant effect gevonden van temperatuur op de behoefte aan inclusie binnen een groep. Participanten die een cold-pack hadden vastgehouden hadden meer behoefte aan sociale connecties dan participanten die geen of een warme pakking hadden gehad. Een warme pakking verlaagde significant de behoefte aan verwantschap.
De resultaten van deze drie studies ondersteunen allemaal het idee dat sociale warmte deels vervangen kan worden door fysieke warmte. Ondanks dat deze relatie significant is, blijkt uit studie 4 dat mensen zich niet bewust zijn van deze relatie. Dat de hoofdpersoon uit het verhaal een bad nam, had geen invloed op de inschatting die de participanten maakte van de mate van eenzaamheid.

Opmerkingen samenvatter
Het is interessant om te zien dat fysieke warmte het gevoel van eenzaamheid kan verlagen. Naast de toepassingen van warmte therapie zoals die nu gebruikt wordt door fysiotherapeuten kan het gebruik van warmte pakkingen als gunstig bijeffect hebben dat de patiënt zich minder eenzaam voelt. Het gevoel van sociale ondersteuning is een belangrijke positieve factor in het ziekteproces en het ziektegedrag. Gevoelens van eenzaamheid en isolatie leiden tot slechtere fysieke en mentale gezondheid. Eerder schreven we al dat sociale pijn (eenzaamheid) de fysieke pijn versterkt doordat er evolutionair een neurologische overlap is.  Zie: https://psychfysio.nl/nieuws/6_12_2.html De resultaten van dit onderzoek duiden er op dat dit gevoel tot op bepaalde hoogte eenvoudig te beïnvloeden is door warmte therapie. Als de fysiotherapeut merkt dat eenzaamheid aanwezig is kan mogelijk het thema zorgzame aandacht naar jezelf (compassie) voorzichtig geïntroduceerd worden. Binnen dit kader kan men de patiënt aanmoedigen zich vaker en wat langer een heerlijke warme douche of warm bad te gunnen. Het is natuurlijk niet de oplossing van het probleem, maar mogelijk wel een van de vele kleine maar kundige adviezen die het ‘emotionele lijden’ van de patiënt wat verlicht en daarmee de kans op herstel verhoogt. Een fysiotherapeut met uitgebreide kennis en kunde in het biopsychosociale model kan daardoor een weldaad voor de patiënt zijn.