Mindfulness training kan herstel van het chronische vermoeidheidssyndroom ondersteunen

Zonder behandeling is volledig herstel van het chronische vermoeidheidssyndroom zeldzaam. En ook na cognitieve gedragstherapie blijkt ongeveer 70% nog last te hebben van chronische vermoeidheid (Quarmby, e.a. 2007, White, e.a., 2011). De auteurs speculeren dat een mindfulness based interventie na cognitieve gedragstherapie mogelijk voor een verdere verbetering kan zorgen. Er is enig bewijs dat mindfulness training werkzaam is bij het chronische vermoeidheidssyndroom (Surawy, e.a., 2005, Sampalli, e.a., 2009). Vooral Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) zien de auteurs als een mooie interventie die kan worden aangeboden als de patiënt na cognitieve gedragstherapie nog overmatige vermoeidheid ervaart. MBCT sluit door de cognitieve component mooi aan bij wat de patiënt al aan cognitieve therapie gehad heeft. Tegelijkertijd is MBCT ook echt verschillend van cognitieve gedragstherapie, zodat deze als vervolgtherapie de patiënt daadwerkelijk iets nieuws biedt:

• Cognitieve gedragstherapie richt zich op het identificeren van disfunctionele denkpatronen en disfunctionele gedragspatronen om deze vervolgens te beïnvloeden via gedachten-uitdagende technieken, gedragsmatige experimenten en het inplannen van activiteiten. MBCT leert de patiënt in het huidige moment disfunctionele gedachten en disfunctionele gedragingen te herkennen. Bij MBCT probeert men de gedachten niet te veranderen maar meer van een afstand waar te nemen. Deze ’afstand’ zorgt dat men tijd krijgt en perspectief heeft om verstandige keuzes te maken.
• Piekeren over de vermoeidheidsymptomen leidt tot meer klachten en MBCT doorbreekt dit piekeren. Zodra de patiënt merkt dat hij/zij aan het piekeren is kan de patiënt overschakelen naar actueel gewaar zijn in het huidige moment.
• Ook leert MBCT de patiënt met chronische vermoeidheid meer acceptatie te hebben voor negatieve emoties of negatieve lichamelijke sensaties. Er zijn aanwijzingen dat daardoor de vermoeidheid minder kan worden (Van Damme, e.a., 2006).
• Mensen met het chronische vermoeidheidssyndroom gaan vaak gebukt onder de kritische last van het perfectionisme. Cognitieve gedragstherapie daagt bij perfectionisme  de onderliggende gedachte uit, terwijl MBCT door de component van zelfcompassie de patiënt leert milder over zichzelf te oordelen.

Methode

Aan dit onderzoek deden patiënten mee die het voorafgaande jaar cognitieve gedragstherapie hadden gehad voor het chronisch vermoeidheidssyndroom. Alleen patiënten die nog excessieve vermoeidheid ervoeren werden geïncludeerd. Deze patiënten hadden een score van vier of meer op de bimodale scoring van de Chalder Fatigue Scale (Chalder, e.a., 1993). 37 patiënten werden gerandomiseerd over een MBCT behandeling of een wachtlijst. De MBCT bestond uit 8 sessie van 2 ¼  uur, waarbij het model toegeschreven was voor chronisch vermoeidheidssyndroom. Na twee maanden was er een follow-up sessie.

Metingen

• Vermoeidheid: Chalder Fatigue Scale (Chalder, e.a., 1993).
• Beperkingen: Work and Social Adjustment Scale (Mundt, e.a., 2002).
• Fysiek functioneren: Physical Functioning (PF-10) (McHorney, e.a., 1994).
• Ideeën over acceptatie van emoties: Beliefs about Emotions Scale (Rimes & Chalder,
• 2010).
• Zelfcompassie: Self-Compassion Scale (Neff,e.a., 2003).,
• Mindfulness: Five-Facet Mindfulness Questionnaire (Baer, e.a., 2006).
• Angst en depressie: Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) (Zigmond, e.a., 1983).
• Alles-of-niets gedrag: subscale of the Cognitive and Behaviour Responses to Symptoms Questionnaire (Moss-Morris, e.a., in press).
• Catastroferen: subscale of the Cognitive and Behaviour Responses to Symptoms Questionnaire (Moss-Morris, e.a., in press).

Resultaten

Alle deelnemers aan de MBCT groep zeiden dat ze het ‘bruikbaar’ vonden, 88% vond het zelfs ‘zeer bruikbaar’. De MBCT groep verbeterde significant meer dan de wachtlijst groep op: vermoeidheid en beperkingen. Naast deze centrale variabelen verbeterden ze ook meer op zelfcompassie, ideeën over acceptatie van emoties, catastroferen, alles-of-niets gedrag, en depressie. Er was een trend voor meer mindfulness. Tussen de groepen bestond er geen verschil qua angst en fysiek functioneren.
Na twee maanden follow-up deed de MBCT groep het nog steeds beter op vermoeidheid, mindfulness, ideeën over acceptatie van emoties, en zelfcompassie. Tussen de 2 en de 6 maanden follow-up nemen de beperkingen significant verder af. Bovendien was er een trend voor verdere afname van vermoeidheid, depressie, catastroferen, en alles-of-niets gedrag.

Opmerking samenvatter

Het interessante van deze studie is dat hier mindfulness based cognitive therapy toegepast wordt op patiënten die uitbehandeld waren na cognitieve gedragstherapie, maar nog steeds sterke vermoeidheid hadden. De resultaten laten zien dat er dan alsnog een significante verbetering haalbaar is. Deze werkwijze is misschien bij meerdere klachten mogelijk. Bijvoorbeeld bij chronische pijn. Eerst met cognitieve gedragsinterventies de inhoud van disfunctionele gedachten of disfunctioneel gedrag veranderen. Wanneer daar een maximum in bereikt lijkt te zijn, kan een mindfulness based interventie die niet zo zeer op inhoud maar meer op het proces gericht is, voor een verdere verbetering zorgen. Fysiotherapeuten kunnen deze benadering aan hun chronische pijnpatiënt aanbieden via een zelfstudie website voor patiënten. (www.psychfysio.nl/act.html)