Kort mindfulness programma vermindert chronische tension-type headache

Ongeveer 80% van alle hoofdpijndiagnoses vallen in de categorie tension-type headache (TH). Bij de chronische vorm heeft men meer dan 15 dagen per maand last van deze hoofdpijn. 6% van de bevolking zal in zijn of haar leven een periode van chronische tension-type headache meemaken. Wat betreft beperkingen valt deze hoofdpijn in de top tien van de aandoeningen. Door de pijnstillers die men daarvoor neemt ontwikkelt 20% van de chronische tension-type headache patiënten Medication Overuse Headache (MOH).

Cognitieve gedragstherapie bleek even effectief te zijn als medicatie, maar dan zonder de bijwerkingen ervan. Mindfulness Based Therapy (MBT) wordt al met succes toegepast bij rugpijn, fibromyalgie, artritis, musculoskeletale pijn, en een heterogene groep chronisch pijn. Ze bestaat doorgaans uit acht sessies van tweeënhalf uur. Het effect daarvan op chronische tension-type headache is echter nog nooit onderzocht. Recent zijn er studies die aantonen dat kortere mindfulness trainingen van drie of vier sessies ook effect hebben op de pijnsensitiviteit van gezonden en bijvoorbeeld op stemming en stress. Daardoor geïnspireerd voerden de auteurs een onderzoek uit naar het effect van een kort mindfulness programma op chronische tension-type headache.

Methode
De deelnemers werden geworven via de lokale krant, radio en tv. De leeftijd was tussen de 18 en 65 jaar. Men had alleen chronische tension-type headache en bijvoorbeeld geen MOH. Van de 58 patiënten die gerandomiseerd werden richting een interventiegroep of een wachtlijstgroep, konden er uiteindelijk 42 geanalyseerd worden. Direct voor- en na de mindfulness training vulden zowel de interventiegroep als de wachtlijstgroep een aantal vragenlijsten in en hielden ze een hoofdpijndagboek bij. Er was geen follow-up.

Metingen

• Mindfulness: Five Facet Mindfulness Questionnaire (FFMQ: Bear, e.a., 2006).
• Hoofdpijn dagboek gedurende twee weken: hoofdpijnintensiteit, frequentie en duur.
• Angst en depressie: Depression Anxiety Stress Scales – 21 (DASS21; Lovibond, e.a., 1995).

Interventie
Het programma was gebaseerd op mindfulness Based Stress Reduction (MBSR) en mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT). Het betrof een aangepaste versie van zes sessies in drie weken, met twee sessies per week van twee uur. De deelnemers moesten dagelijks 30 minuten formeel mediteren. De thematiek was vertaald naar het hanteren van hoofdpijn, sociale consequenties, en stress.

Resultaten
Het gemiddeld aantal dagen hoofdpijn neemt in de interventiegroep af van 11.04 naar 9.37, terwijl de hoofdpijnfrequentie in de wachtgroep gelijk bleef. Dit verschil tussen de twee groepen was statistisch significant. Op de hoofdpijnintensiteit en de hoofdpijn duur treden er geen significante effecten op in de tijd en dus ook niet tussen de groepen. Opvallend was dat er geen noemenswaardige verbeteringen waren op de vijf mindfulness subschalen van de FFMQ. Alleen de subschaal ‘observeren’ nam wat toe in de interventiegroep. Ook op de angst en depressie schalen zag men geen verbetering optreden, en dus ook geen verschil tussen de groepen.

Opmerkingen samenvatter
Deze pilotstudie toont een (bescheiden) effect aan van mindfulness training bij chronische tension-type headache. Men moet zich daarbij realiseren dat dit een (erg) moeilijk te behandelen hoofdpijn type is. Dat het effect alleen op hoofdpijnfrequentie te zien is en niet op intensiteit of duur, komt in meer onderzoeken voor. Het is mogelijk dat de interventie meer effect gehad zou hebben als het een langere periode zou beslaan. De auteurs haalden daartoe zelf een onderzoek aan van Nash-McFeron (2006) waarbij de effecten op hoofdpijn pas na zeven weken optraden. Al met al biedt dit toch perspectief voor fysiotherapeuten die mindfulness training aan chronische pijnpatiënten geven. Het huidige onderzoek laat zien dat patiënten met chronische tension-type headache daar ook in passen.