Onthecht afstandnemen tot gedachten en gevoelens is gunstig voor chronische pijnpatiënten

‘Decentering’, ook wel cognitieve defusie genoemd, is een proces waarbij men als het ware een stap achteruit zet tijdens het waarnemen van gedachten en gevoelens. Men observeert en ervaart ze nog wel, maar dan op een min of meer onthechte wijze, en vanuit een gescheiden, wijder en meer omvattend perspectief. Dit blijkt erg gunstig te zijn omdat men dan minder versmolten is met de eigen gedachten en impulsief reageert vanuit de ‘automatische piloot’. Nog niet zo lang geleden is door Fresco, e.a. 2007 een vragenlijst voor decentering ontwikkeld: de Experiences Questionnaire (EQ). Omdat er nagenoeg geen onderzoek is gedaan naar het effect van decentering bij chronische pijnpatiënten deden de auteurs van dit artikel daar een onderzoek naar.

Methode

Aan dit onderzoek deden 150 chronische pijnpatiënten mee die zich aanmelden bij een chronische pijnkliniek. De patiënten hadden doorgaans al jaren aspecifieke chronische pijnen in de vorm van rugklachten of bijvoorbeeld fibromyalgie. 90% had geen werk. Bij aanvang van het pijnprogramma werd een grote basisset vragenlijsten afgenomen, die in dit onderzoek nader geanalyseerd werd. De belangrijkste vraag was: wat is de samenhang tussen decentering en fysiek/mentaal functioneren bij chronische pijnpatiënten?

Metingen

• Pijn: intensiteit en distress (Numeric Rating Scale 0-10)
• Decentering: de 11 item decentering subschaal van de de Experiences Questionnaire (EQ: Fresco, e.a. 2007)
• Algemene acceptatie: Acceptance and Action Questionnaire (AAQ-II: Hayes, e.a., 2004).
• Acceptatie van chronische pijn: Chronic Pain Acceptance Questionnaire (CPAQ: McCracken, e.a. 2004).
• Mindfulness: Mindfulness Attention Awareness Scale (MAAS: Brown, e.a., 2003).
• Waardegericht handelen: Chronic Pain Values Inventory (CPVI: McCracken, e.a., 2006).
• Depressie: British Columbia Major Depression Inventory (BCMDI: Iveron, e.a., 2004).
• Pijngerelateerde angst: Pain Anxiety Symptoms Scale-20 (PASS-20: McCracken, e.a.a, 2002).
• Fysiek en psychologisch functioneren: Sickness Impact Profile (SIP: Bergner, e.a., 1981).

Resultaten

Decentering correleert zoals verwacht positief met acceptatie (algemeen en pijn), mindfulness, en waardegericht handelen. Dit zijn onderdelen van psychologische flexibiliteit. Belangrijk voor dit onderzoek is dat de mate van decentering bij deze chronische pijnpatiënten samenhing met pijngerelateerde stress en angst, depressie, en psychologische beperkingen. Hoe hoger de decentering des te beter was het functioneren in deze domeinen. In een regressie analyse leek dat de mate van decentering een eigen onafhankelijk effect had op het functioneren van de pijnpatiënt.

Opmerking samenvatter

Dit onderzoek valideert een relatief nieuwe vragenlijst voor decentering: de EQ (Fresco, e.a. 2007). Bovendien benadrukt dit onderzoek dat het aanleren van decentering, of cognitieve defusie, belangrijk is voor het functioneren van chronische pijnpatiënten. Voor inspiratie voor interventies gericht op decentering kan de fysiotherapeut terecht bij goed onderzochte Mindfulness based benaderingen zoals Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR), Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT), en Acceptance and Commitment Therapy (ACT). De cursus ACT bij Chronische pijn biedt een patiënten website aan waar de patiënt zelf een ‘wijzer’ perspectief op pijn kan ontwikkelen.