Kan training van de primaire somatosensorische cortex de affectieve dimensie van pijn dempen?

Er is veel bewijs voor de tweedeling van Melzack en Casey (1968) van pijn in een sensorisch discriminatieve dimensie en een affectief motivationele dimensie. Een casus beschrijving van Ploner uit 1999 toont een patiënt met primaire en secundaire somatosensorische cortex laesies die niet de locatie en de intensiteit van de pijn kon voelen, maar wel de onplezierigheid van een nociceptieve  stimulus. De onderzoekers van dit artikel willen de verschillen in de twee pijnsystemen nader onderzoeken, door beide systemen in één onderzoek te betrekken. Dat is nieuw.

Methode

In dit onderzoek werden 79 ratten gebruikt. Bij één derde van deze ratten werden bilateraal laesies gemaakt in de primaire somatosensorische cortex (achterpoot regio). De overige ratten vormden een controlegroep met een aspecifieke laesie of een nep laesie. Bovendien werd bij de helft van de ratten in de linker achterpoot een stofje gespoten die een ontstekingsreactie opgang bracht. Er werd 24 uur gewacht om de ontstekingreactie te laten ontwikkelen. Daarna werd de tactiele allodynia bepaalt door zowel de linker als de rechter achterpoot met von Frey monofilamenten te testen.
Om te kijken of het gelukt was de ontsteking op gang te brengen werd de mate van oedeem met een plethysmometer vastgelegd.
Om de mate van pijn affect te bepalen werd een ‘plaats vlucht/vermijding paradigma’ gehanteerd. De ratten werden in een kooi geplaatst waarin ze vrij konden bewegen. De helft van de kooi was wit geschilderd en de andere helft zwart. Elke 15 seconden werd de achterpoot tactiel boven de drempelwaarde gestimuleerd met een von Frey monofilament. Ook als de rat de grens tussen de twee ruimtes overschreed werd de achterpoot tactiel gestimuleerd. Bij alle dieren werd de linker achterpoot tactiel gestimuleerd als de rat zich in de donkere regio bevond. Als de rat zich in de lichte regio bevond werd de rechter achterpoot gestimuleerd. Op deze wijze zullen vooral de ratten met een ontstekingsreactie in de achterpoot het donkere gedeelte van de kooi associëren met aversieve stimulatie. De mate waarin zij dit donkere gedeelte vermijden is dan een maat voor hoe aversief (onplezierig) zij de tactiele stimuli ervaren.

Resultaten

Somatosensorische dimensie
Zoals verwacht hadden ratten met laesies in de primaire somatosensorische cortex een hogere drempelwaarde voor de terugtrek reactie van de achterpoot dan de ratten met aspecifieke laesies of met een nep laesies. Daarentegen hadden ratten  met een ontstekingsreactie een verlaagde drempelwaarde voor de terugtrek reactie van de achterpoot. Deze drempelwaarde was door de ontsteking het minst sterk verlaagd bij de ratten met de laesies in de primaire somatosensorische cortex. De mate van oedeem was bij de ratten met de ontstekingsreactie significant toegenomen. Laesies in de primaire somatosensorische cortex hadden hier geen invloed op.

Emotioneel/motivationele dimensie
Als groep vermeden de ratten met de ontstekingsreactie het donkere deel van de kooi meer dan de ratten zonder ontstekingsreactie. Binnen de groep van ratten met ontstekingsreacties vermeden de ratten met een laesie aan de primaire somatosensorische cortex het zwarte gedeelte van de kooi meer dan de ratten met een aspecifieke laesie of een nep laesie. Dat betekent dat de ratten met een primair somatosensorische laesie weliswaar minder hypersensitiviteit door de ontsteking ervaren, maar juist meer pijn affect.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek is in meerdere opzichten interessant voor fysiotherapeuten. Het benadrukt weer dat er twee dimensies zijn binnen het pijnsysteem. Laterale pijn systeem medieert de sensorisch discriminatieve informatie en het mediale pijnsysteem de emotioneel/motivationele informatie. Al eerder stelden wij dat in effectonderzoek en in de klinische praktijk het effect van fysiotherapie beoordeeld moet worden op deze twee te onderscheiden pijn dimensies. Één VAS voldoet daarom niet. Dit onderzoek werpt ook interessant licht op lichaamsbewustzijn. Het feit dat de ratten met een primair somatosensorische laesie een minder sterk verlaagde drempel van de terugtrekken reactie hadden van de ontstoken poot betekent dat ze een minder sterke hyperesthesie ontwikkelden. Terwijl tegelijkertijd het vermijdingsgedrag juist versterkt (indicatief voor toegenomen pijn affect). Zou dat betekenen dat een intact primair somatosensorische systeem het pijnaffect tempert? En zou, hierop doorredenerend, training van de primaire somatosensorische cortex via mindfulness en lichaamsbewustzijnsoefeningen het pijn affect verder kunnen dempen? Een interessante vraag, want onderzoek naar mindfulness training heeft al aangetoond dat dit gunstige effecten oplevert voor chronische pijnpatiënten. Het huidige onderzoek wijst indirect naar mogelijke werkingsmechanismen.