Vitaliteitsgevoel bij ouderen verhogen met training van het uithoudingsvermogen

Je vitaal voelen is een belangrijke indicator voor welzijn. Het is de ervaring dat men energie bezit en zich levendig voelt. Vitaliteit is geassocieerd met objectieve en subjectieve gezondheid, verminderd risico op beperkingen, en minder depressie en angst. Met het toenemen van de leeftijd kan de vitaliteit afnemen. Sporten kan een waardevolle benadering zijn om vitaliteit te verhogen. Experimentele studies met ouderen ten aanzien van sport en vitaliteit laten echter gemengde resultaten zien. Er is duidelijk meer onderzoek nodig.
Veranderingen in vitaliteit door sport heeft niet alleen een biologische basis maar ook een psychologische. De self-determination theory is hier behulpzaam. Een subtheorie binnen de self-determination theory stelt dat mensen voor welzijn drie psychologische behoeften vervuld willen zien: autonomie, competentie, en verbondenheid. Autonomie verwijst naar het gevoel dat men zelf zaken kan bepalen. Competentie verwijst naar het gevoel dat men vaardig is, iets kan. Verbondenheid verwijst naar de behoefte om betekenisvol verbonden te zijn met anderen. De self-determination theory stelt verder dat een omgeving die deze drie behoeften ondersteunen gekenmerkt wordt door de volgende drie aspecten: autonomie steun door het geven van keuze, het verminderen van druk, en uitleg over de oefeningen. Structuur betreft het geven van feedback en duidelijke verwachtingen over de uitkomst van de oefeningen. Betrokkenheid betreft de interesse en de zorg van de docent voor het welzijn van zijn deelnemers.
De onderzoekers willen kijken welke drie vormen van training het beste de vitaliteit bij ouderen verhoogt: training van het uithoudingsvermogen, traditionele krachttraining of functionele krachttraining. Bovendien willen ze kijken of het effect van training op vitaliteit voor een deel verloopt via elementen van de self-determination theory.

Methode
Aan dit onderzoek deden 138 ouderen mee. De gemiddelde leeftijd was 74,3 jaar. 68% van de deelnemers was vrouw. De deelnemers werden gematched op geslacht en fysiek functioneren, en vervolgens toegewezen aan één van de volgende vier condities: training van het uithoudingsvermogen, traditionele krachttraining, functionele krachttraining, of wachtlijst controle groep. Elke trainingsvorm werd drie keer per week uitgevoerd gedurende 13 weken, met sessies van 60 min.

Metingen
Op baseline, na zeven weken, na 16 weken werden de volgende metingen verricht:

• Vitaliteit: via zes items van de schaal van Ryan en Frederick (1997).
• Vervulling van psychologische basis behoeften: BPNES, Vlachopoulos, e.a. 2006.
• Waargenomen autonomie steun: aangepaste en verkorte versie van Health Care Climate Questionniare (Williams, e.a., 1996).

Resultaten
Als overall effect geldt dat in de trainingsgroepen een gematigd positief effect is op vitaliteit en behoeftebevrediging.
Korte termijn. Van baseline tot week zeven is er een duidelijke toename in vitaliteit. Training van het uithoudingsvermogen heeft in die periode het grootste effect (gematigd). Traditionele krachttraining en functionele krachttraining had een klein effect ten opzichte van de wachtlijstgroep. De ervaren steun voor autonomie tijdens de trainingen beïnvloede het effect van training van het uithoudingsvermogen ten aanzien van vitaliteit: deelnemers die een hoge autonomie steun ervoeren rapporteerden na zeven weken meer vitaliteit dan degene die lage autonomie steun ervoeren.
Lange termijn. In week 16 bleek alleen training van het uithoudingsvermogen nog een effect te hebben op vitaliteit ten aanzien van de baselinemeting. Ditmaal was de ervaren autonomie steun alleen in de groep met functionele krachttraining gerelateerd aan een toename in vitaliteit. Het gevoel van competentie was een belangrijke mediator voor het gevoel van vitaliteit in de functionele krachttraining groep en de traditionele krachttraining groep.

Opmerkingen samenvatter
Vitaliteit is een interessant begrip. Binnen de fysiotherapie wordt hier nagenoeg geen aandacht aan besteed. Dat is jammer want vitaliteit blijkt gerelateerd aan subjectieve en objectieve gezondheid, en is bovendien bij ouderen te beïnvloeden door training van het uithoudingsvermogen. Voor een deel zal het positieve effect van duurtraining op vitaliteit verlopen via biologische processen, maar dit onderzoek laat zien dat bijvoorbeeld competentie gevoel of ervaren steun ten aanzien van autonomie mede het effect van training op vitaliteit bepaald. Deze laatste bevinding maken het belangrijk dat fysiotherapeuten kennis, vaardigheden en een juiste attitude hebben ten aanzien van de motivationele elementen van hun vak.