Chronische pijn patiënten richten hun aandacht selectief meer op pijnwoorden en houden de aandacht er ook langer bij

Onderzoek naar selectief verhoogde aandacht voor pijn-informatie bij chronische pijnpatiënten ten opzichte van een gezonde controlegroep toont gemengde resultaten. Binnen laboratorium onderzoek wordt selectieve aandacht voor pijn doorgaans onderzocht met de emotionele stroop taak of de visulal-probe task (ook wel dot-probe genoemd). De emotionele Stroop taak is afgeleid van de klassieke Stroop taak (Stroop, 1935). Bij de emotionele Stroop taak krijgt de deelnemer neutrale versus emotioneel relevante woorden aangeboden. Deze woorden zijn gedrukt in een bepaalde kleur. De taak is zo snel mogelijk de kleur te noemen waarin het woord geschreven staat. Bij emotioneel relevante woorden duurt het langer de kleur te benoemen omdat de emotionele inhoud aandachtscapaciteit pakt. Een meta-analyse van vijf onderzoeken toont dat chronische pijnpatiënten significant meer selectieve aandacht hebben voor zowel sensorische woorden als emotionele pijnwoorden dan gezonde proefpersonen (Roelofs, e.a., 2002). Bij de visual-probe task wordt op een computer eerst een beeld met in het midden een kruis aangeboden . De deelnemer moet daarop fixeren. Daarna volgt een beeld met twee test stimuli (0,5 sec) in één beeld onder elkaar (bijvoorbeeld schrijnend en appel. Vervolgens verdwijnt dit beeld en wordt het vervangen door een beeld met een stip. Deze stip bevindt zich op de locatie van één van de twee stimuli. De proefpersoon krijgt de opdracht via het toetsenbord zo snel en accuraat mogelijk aan te geven waar de stip zich bevindt (bijvoorbeeld boven versus onder). Daar waar de aandacht in het beeld naar uitging, bijvoorbeeld het emotionele woord, daar is de reactietijd sneller wat betreft het lokaliseren van de stip.

Figuur 1. Visual-probe task

Interessant is dat de duur dat men de stimulus (twee woorden) aanbiedt verschillende delen van het aandachtsproces meet. Bij een aanbieding tussen de 0,3-0,5 seconden test men vooral selectieve aandacht  in het initieel richten van de aandacht. Als men de stimulus woorden langer aanbiedt, bijvoorbeeld rond de 1,25 seconden, dan test men meer de aanhoudende aandacht bij de stimulus (zoals bijvoorbeeld ook bij piekeren plaatsvindt). In het onderzoek naar de visual-probe task bij chronische pijn zijn de resultaten gemengd. Omdat er nog geen meta-analyse uitgevoerd was voerden de auteurs dit literatuur onderzoek uit naar selectieve aandacht voor pijn bij chronische pijn  patiënten met de visual-probe task.

Methode en resultaten
Ze doorzochten de databanken (Medline, PsychInfo, CINAHL, en Cochrane Library) van februari 1986 tot 6 januari 2011. Dit leverde uiteindelijk, samen met twee ongepubliceerde studies, 10 artikelen op die de visual-probe task gebruikten bij chronische pijnpatiënten. Uit de resultaten bleek dat chronische pijnpatiënten significant meer selectieve aandacht voor pijnstimuli hebben dan pijnvrije proefpersonen. De effectsize was 0.45. Kijkend naar oriëntatie van aandacht en aanhoudende aandacht:

• De oriëntatie op pijnstimuli was selectief toegenomen bij chronische pijnpatiënten ten opzichte van gezonden (10 studies: effectsterkte 0,38).
• Ook de aanhoudende aandacht was selectief verhoogd voor pijn woorden bij chronische pijnpatiënten ten opzichte van gezonden (5 studies: effectsize 0,67).

Opmerking samenvatter
Uit zowel de emotionele Stroop test als uit de visual-probe task blijkt dat chronische pijnpatiënten selectief meer aandacht schenken aan pijnwoorden. Uit de bevindingen uit de visual-probe task blijkt dat ze dit niet alleen doen qua oriëntatie op pijnwoorden, maar meer nog in de aanhoudende aandacht bij deze woorden. Kortom de patiënt ´ziet´ pijninformatie sneller, maar blijft er ook langer met de aandacht mee bezig.