Hoe verder in de toekomst des te positiever het zelfbeeld

Het klinkt futuristisch maar mensen kunnen mentaal tijdreizen. We kunnen beelden en verhalen creëren over ons verleden en onze toekomst. Volgens de auteurs wordt het toekomstige zelf doorgaans als positief en optimistisch geconstrueerd. Men verwacht bijvoorbeeld meer welzijn, meer levenstevredenheid, meer positieve levensgebeurtenissen en minder negatieve levensgebeurtenissen dan andere mensen zal overkomen. Bovendien verwacht men ook in de toekomst meer wenselijke persoonlijkheidskenmerken en minder onwenselijke. Regelmatig je toekomstige ‘best possible self’ verbeelden is gunstig. Het geeft een toename in optimisme, psychologisch welzijn en dankbaarheid. Zie bijvoorbeeld:

• ‘Best possible self’ verbeelden verhoogt optimisme over de toekomst
• Spreken of schrijven over je levensdoelen werkt heilzaam

De Construal Level Theory (CLT: Liberman, e.a. 2007) stelt dat het zelfbeeld van ons toekomstige zelf afhangt van de tijdsafstand. We construeren ons toekomstige zelf dat in de nabije toekomst ligt (één maand) op een laag abstractie niveau. Dat wil zeggen als een gedetailleerde en concrete representatie. Het zelfbeeld dat verder in de toekomst ligt (bijvoorbeeld 3 jaar) representeren we als meer abstract en geschematiseerd. Dit komt voor een deel doordat het zelfbeeld in de nabije toekomst meer bepaald wordt door concrete facetten van het dagelijks leven die men erbij bedenkt (de details van de context), terwijl het zelfbeeld in de verre toekomst veel verder verwijderd is van de directe levens ervaring en dus meer schematisch of theorie gestuurd is.
Als we deze theorie combineren met het gegeven dat mensen de neiging hebben zichzelf in een positief daglicht te zetten (self-enhancement theory), dan mag men verwachten dat deze positieve tendens meer uitgesproken is voor het zelf in de verre toekomst (omdat dit niet gecorrigeerd wordt door actuele directe levenservaringen).
De auteurs van dit artikel deden hier een onderzoek naar.  Ze keken naar het effect van de tijdsafstand op het toekomstige zelf voor wat betreft emoties, persoonlijkheidstrekken en zelfbeschrijvingen.

Methode
In essentie randomiseerden ze daartoe studenten over een nabije toekomst ( één maand) en verre toekomst conditie (=3 jaar). Ze moesten zich dan in een bepaalde week verbeelden en vervolgens werden vragenlijsten rond (1) emotie, (2) persoonlijkheidtrekken aangeboden, of (3) ze moesten een stukje over zichzelf schrijven.

Resultaten
De uitkomsten van deze drie experimenten wezen in de richting van de voorgestelde hypothesen. Inderdaad blijkt het zelfbeeld in de verre toekomst ten op zichte van de nabije toekomst meer positieve emoties, en minder negatieve emoties te bevatten, en ook meer positieve persoonlijkheidskenmerken en minder negatieve. Ook de zelfbeschrijving was in de verre toekomst duidelijk positiever. Een consistente bevinding was ook dat de variatie in het zelfbeeld in de verre toekomst minder groot was dan bij de nabije toekomst. Dit komt overeen met de verwachting, omdat de verre toekomst als meer abstract en geschematiseerd wordt geconstrueerd en dus theorieën en cultuur hier meer vat op hebben dan detail variaties in dagelijkse persoonlijke  ervaringen.

Opmerking samenvatter
Wat kan een hulpverlener/fysiotherapeut met deze bevindingen? Dergelijke bevindingen zullen niet de kern van het fysiotherapeutische handelen raken, maar wel het communicatieve functioneren. Het kan voorkomen dat een patiënt moeite heeft zich voor te stellen dat ze iets kunnen veranderen, bijvoorbeeld meer gaan bewegen, ergens meer zelfvertrouwen in krijgen of meer ontspannen zijn. In die situatie kan het helpen als de fysiotherapeut met een handgebaar wijst naar de verre toekomst en zegt:

‘Stel je jezelf eens voor over een jaar of drie en je hebt bereik wat je wilt bereiken. Je hebt je probleem overwonnen.  Hoe zou dat er dan uitzien…? Hoe zou je je dan voelen…?´.

Men kan dit ook toepassen als het de patiënt in eerste instantie niet lukt een consistent positief toekomstig zelfbeeld te creëren. De patiënt protesteert dan met opmerkingen als ´het lukt niet, ik moet als maar denken dat … etc. ‘ Dit is een goed moment om de patiënt te vragen zichzelf nog verder weg in de toekomst te verbeelden. Vaak lukt het de patiënt dan wel omdat  afleidende details vervagen en de globale positieve tendens meer nadruk krijgt.
Dergelijke consistente positieve beelden zijn belangrijk want ze motiveren en steunen de patiënt richting gedragsverandering.
Binnen NLP wordt van deze techniek nadrukkelijke gebruik gemaakt bij het creëren van de doeltoestand.  Ook een imaginair advies van je ‘oudere  zelf’ (in de verre toekomst) werkt goed omdat mensen stelselmatig hun oudere toekomstige zelf als meer tevreden en meer wijs construeren dan hun huidige zelf.