Belonen kan de intrinsieke motivatie van de patiënt ondermijnen

Intrinsieke motivatie heeft allerlei gunstige uitkomsten op velerlei gebieden, bijvoorbeeld op het volhouden van gezondheidsgedrag. De self determination theory (Deci & Ryan) onderscheidt twee groepen factoren die de intrinsieke motivatie kunnen versterken of verzwakken:  (1) omgevingsfactoren en (2) interpersoonlijke factoren.
Van de omgevingsfactoren is ondertussen duidelijk dat externe beloning en externe negatieve feedback de intrinsieke motivatie kunnen ondermijnen. Dat komt volgens de auteurs doordat een individu zijn gedrag dan als extern gestuurd gaat labelen. Omgevingsfactoren die keuze mogelijkheden en de competentie vergroten versterken daarentegen de intrinsieke motivatie. Dat betekent dat de patiënt zelf laten beslissen en zelf laten ontdekken wat voor hem het beste werkt erg informatief en motiverend voor hem/haar kan zijn. De patiënt constant belonen of feedback geven daarentegen ontneemt de patiënt het gevoel dat hij zelf stuurt en het resultaat zelf bereikt heeft.
Interpersoonlijke factoren: mensen verschillen wat betreft hun geneigdheid om hun gedragingen te interpreteren als zelfgestuurd (= autonomie causaliteitsoriëntatie) of van buitenaf gestuurd (= control causaliteitsoriëntatie). Uit onderzoek blijkt als vuistregel dat een autonomie causaliteitsoriëntatie geassocieerd is met diverse indices van adaptief functioneren terwijl de control causaliteitsoriëntatie geassocieerd is met diverse indices van maladaptief functioneren. De auteurs speculeren dat de causaliteitsoriëntatie mogelijk de negatieve effecten van beloning op intrinsieke motivatie kan beïnvloeden en deden daar een onderzoek naar.

Methode
Aan dit onderzoek deden 80 psychologie studenten mee. Op basis van de scores op de General Causality Orientations Scale (GCOS: Deci & Ryan, 1985) werden de studenten geklasseerd als autonomie-georiënteerd of control-georiënteerd. Uit de gehele pool werden evenveel van beide oriëntaties voor het onderzoek uitgenodigd. Deze studenten werden random verdeeld over een beloning of geen-beloning conditie. Alle studenten moesten als start taak vier configuraties van een SOMA puzzel oplossen. De puzzels waren wat betreft moeilijkheidsgraad van licht tot matig niveau, zodat iedere student ze binnen een paar minuten kon oplossen. In de beloningsconditie ontving de student na iedere oplossing een klein geldbedrag (ongeveer 1 euro). Na deze starttaak verdween de onderzoeker met de opmerking dat hij ongeveer vijf minuten weg moest en dat de student zelf kon bepalen (= vrije keuze paradigma) of hij/zij even een tijdschrift wilde lezen (welke ook op tafel lag) of nog even wilde puzzelen. De studenten werden gedurende de afwezigheid gefilmd met een verborgen camera. De tijd die men gedurende de afwezigheid aan de SOMA puzzel bestede werd als een maat gezien voor intrinsieke motivatie.

Resultaat
ANOVA toonde een significant hoofdeffect aan: autonomie georiënteerde deelnemers besteden meer tijd aan de puzzel. Er bleken ook interactie effecten. Controle georiënteerde deelnemers spendeerden significant minder tijd aan de SOMA puzzel als ze in de beloningscondities zaten dan degene die daar niet in zaten. Voor de autonomie georiënteerde deelnemers was er wat dat betreft geen verschil tussen de beloningsgroep of de niet-beloningsgroep. De onderzoekers concluderen dat belonen de intrinsieke motivatie kan ondermijnen, maar dat dit vooral optreedt bij mensen die control-georiënteerd zijn.

Opmerking samenvatter
Het belonen van gedrag wordt binnen de fysiotherapie vaak als een belangrijk middel gezien om de patiënt aan te zetten tot gedragsverandering en gedragsbehoud. Dit onderzoek laat zien dat veelvuldig belonen juist averechts kan werken door het ondermijnen van de intrinsieke motivatie van de patiënt. Vooral patiënten die toch al menen dat hun gedrag vooral extern gestuurd wordt zijn gevoelig voor dit ondermijnende effect, terwijl mensen die doorgaans menen zelfsturend te zijn hier relatief immuun voor zijn.