Acceptatie gebaseerde benadering zinvol voor chronische pijnpatiënten

De auteurs beschrijven dat cognitieve gedragstherapie (CGT) weliswaar bij veel aandoeningen effect heeft, maar bij chronische pijnpatiënten blijkt de effectsterkte slechts ‘moderate’ te zijn (Eccleston, e.a, 2009). Bij een deel van de pijnpatiënten is ze zelfs ineffectief. Voor de auteurs is dit een reden om via een meta-analyse te onderzoeken wat het effect is van acceptance-based therapies op chronische pijn. Onder acceptance-based therapies vallen het mindfulness-based stress reduction programma (MBSR) van Kabat-Zinn, mindfulness-based cognitive therapy (MBCT) van Segal e.a., en de acceptance and commitment therapy (ACT) van Hayes e.a.

Methode
De auteurs doorzochten de PubMed, Embase, PsycInfo, en de Cochrane Central Register of Controlled Trails tot januari 2009. Als zoektermen werden naast bovengenoemde acceptance-based therapies ook gezocht met termen als vipassana en meditatie. Dit in combinatie met termen als chronische pijn, fibromyalgie, chronische vermoeidheid syndroom, chronische lage rugpijn, WAD, en RSI. Alleen studies werden daaruit geselecteerd die gericht waren op acceptatie (ACT) of mindfulness (MBSR/MBCT). Zowel gecontroleerde als ongecontroleerde studies werden opgenomen in het onderzoek.

Resultaat
Van de 1121 titels die uit de databases naar voren kwamen konden uiteindelijk 19 studies opgenomen worden in de systematische review. 14 daarvan waren gecontroleerde studies (9 RCT’s en 5 CCT’s). De meeste MBSR gebaseerde studies hanteerden 8 wekelijkse sessies van 1,5-2,5 uur. In de helft van de op ACT gebaseerde studies werden de patiënten full time behandeld gedurende 3-4 weken. De overige ACT studies hanteerden 4 tot 10 wekelijkse sessie van 1-1,5 uur.
Wat betreft pretest-posttest vooruitgang toonden alle studies tezamen een statistisch significante moderate effectsterkte voor pijn (pooled SMD = 0,47) en depressie (pooled SMD = 0,64). Voor angst, fysiek welzijn en kwaliteit van leven lagen de pooled effectsizes tussen de 0,48 en de 0,69. Op het moment dat men alleen naar de RCT’s keek of alleen naar studies van hoge kwaliteit nam de effectsterkte wat af.

Opmerking samenvatter
Mindfulness en acceptatie gerichte benaderingen zijn momenteel populair onder auteurs, onderzoekers en hulpverleners. Deze benaderingen slaan een brug tussen de ervaringsgerichte bevindingen die al een aantal millennia gedocumenteerd staan in bijvoorbeeld de boeddhistische literatuur. De laatste 10-20 jaar hebben verwestelijkte vormen van deze oude tradities een evidence based plaats gevonden binnen de diverse geledingen van de hulpverlening. Deels is dit te danken aan de bevindingen uit recent hersenonderzoek met fMRi en deels ook doordat effectonderzoek opgang gekomen is. De auteurs in het huidige artikel tonen aan dat mindfulness en acceptatie gerichte benaderingen ook bij chronische pijn een bescheiden (moderate) maar significant effect hebben. Deze benaderingen kunnen daardoor goed dienen als aanvulling op de al gehanteerde cognitief gedragsmatige benadering.
Wat doet de fysiotherapie met deze bevindingen? Heeft fysiotherapie Nederland voldoende wendbaarheid om elementen uit deze internationale ontwikkelingen een plaats te geven binnen de behandeling van chronische pijnpatiënten?