De ‘wondervraag’ bij patiënten met chronische lage rugpijn is erg informatief

Rugpijn kan beïnvloed worden door psychologische factoren. De meeste anamnestische methoden zijn er op gericht een gedetailleerde beschrijving van het ontstaan en verloop van de klacht te krijgen, maar besteden nauwelijks aandacht aan de aspiraties van de patiënt. De diverse behandelingen van subacute en chronische rugpijn zijn op zijn hoogst ‘moderate’ effectief. Volgens de auteurs komt dit waarschijnlijk omdat de behandeling (bijvoorbeeld fysiek versus gedragsmatig) te weinig aansluit bij de behoeften van de patiënt. De auteurs willen onderzoeken of één enkele vraag, de aangepaste wondervraag, inzicht geeft (bij fysiotherapeut en patiënt) welke aspecten van de ervaring van de rugklachten vooral relevant zijn voor de patiënt.
De Miracle Question is in de jaren 70 door de Shazer ontwikkeld binnen het kader van zijn Solution-Focused Therapy (SFT) (= oplossingsgericht werken):

“Stel dat in een nacht een wonder gebeurt en dat terwijl je slaapt het probleem waarvoor je naar therapie ging opgelost was. Hoe zou je dat weten? Wat zou er anders zijn? Waaraan zou je de volgende ochtend merken dat er een wonder heeft plaats gevonden?”

Deze vraag levert niet alleen informatie op maar verschuift ook het perspectief van de patiënt van een gerichtheid op het probleem naar een gerichtheid op de oplossing. Dit laatste heeft gunstige effecten op de stemmig, gedragsmogelijkheden en creëert hoop.
Na overleg met experts in rugpijn werd de Miracle Question simpelweg aangepast voor rugpijn patiënten in:

“Wat zou je doen als je geen rugpijn had?”

Methode

De aangepaste wondervraag werd tijdens exploratieve interviews aan 34 rugpijn patiënten voorgelegd, die minimaal 6 weken rugpijn hadden. De deelnemers, met minimaal 6 weken rugklachten, maakten deel uit van een grotere trail naar effect van Cognitieve gedragstherapie (CGT) bij chronische rugpijn. 18 deelnemers zaten in de actieve management groep, 16 deelnemers in de actieve management+CGT groep. De data van de interviews werden zowel thematisch geanalyseerd als via vergelijkende analyse. NVivo software werd gebruikt voor datamanagement en codering. De responsen op de vragen werden door twee onderzoekers onafhankelijk van elkaar gecodeerd en gecategoriseerd. Verschillen werden besproken. Op basis van de antwoorden werd elke patiënt daarna ingedeeld in de bij hem meest voorkomende categorie.

Resultaten

29 patiënten gaven aan dat het ‘wonder’ een verandering zou inhouden, 5 zeiden dat het ‘wonder’ niets zou uitmaken.
De antwoorden op de aangepaste wondervraag hadden betrekking op de volgende thema’s:

• specifieke activiteiten: bijvoorbeeld ‘ik zou meer wandelen’,
• het vermogen tot dagelijks functioneren: bijvoorbeeld ‘ik zou mijn eigen boodschappen kunnen doen’,
• de emotionele respons op het ‘wonder’: bijvoorbeeld ‘ik zou erg blij zijn’,
• de kwaliteit van leven: bijvoorbeeld ‘ik zou meer energie hebben’,
• carrière en werk: bijvoorbeeld ‘ik zou van werk veranderen’.

Veel patiënten noemden meerdere thema’s.

De onderzoekers ontwikkelden vanuit de interviews vier categorieën wat betreft de mate van verandering en deelden de deelnemers hier op in:

1. Mijn leven zou hetzelfde blijven (n=6),
2. Mijn leven zou in zijn algemeenheid het zelfde blijven zoals het nu is, maar er zou wat verandering in niveau van activiteiten zijn of stemming. (n=11).
3. Mijn  leven zou weer het zelfde worden als het was voor het krijgen van de rugpijn (n=6).
4. Mijn leven zou getransformeerd worden (n=8).

De interview beschrijvingen die de auteurs in het artikel bijvoegen als voorbeelden van de categorieën zijn kleurrijk en gedetailleerd, en informatief voor een fysiotherapeut.

De aangepaste wondervraag geeft de patiënt en de fysiotherapeut dus inzicht in wat er in het leefpatroon zou veranderen en hoe groot die verandering is ten opzichte van het huidige functioneren met rugpijn. Veel antwoorden vallen in de categorie ‘minder gele vlaggen’ (bijvoorbeeld ‘ik zou minder gedeprimeerd zijn’). De antwoorden helpen ook om betekenisvolle fysiotherapiedoelen met de patiënt op te stellen. Bovendien laten de antwoorden ook de hoop en verwachtingen van de patiënt zien.
De aangepaste wondervraag is een korte vraag die door patiënten eenvoudig te beantwoorden is. De vraag trekt de patiënt weg van het al zo vaak vertelde verhaal van zijn rugpijn of eindeloos blijven zoeken naar medische oplossingen, en richt de aandacht op het denken in termen van herstel.

Opmerking samenvatter

Het vraagt enige oefening van fysiotherapeuten om de wondervraag te stellen. Men moet op het antwoord van de patiënt gaan doorvragen zodat het beeld van ‘herstel’ meer gedetailleerd en concreet voor de patiënt wordt. Dat vraagt alertheid en discipline van de fysiotherapeut om consistent gefocust te blijven op de oplossing in plaats van het probleem.