Zelfbewustzijn kan het doorzettingsvermogen van de patiënt versterken

Gebrek aan wilskracht leidt er toe dat we dingen doen of nalaten waarvan we weten dat dit ongunstig is. Dit gebrek aan zelfcontrole leidt tot verschillende problemen zoals een ongezonde leefstijl (weinig bewegen, te veel eten) en bijvoorbeeld verslavingen en gokken. Onze wilskracht kan te kort schieten omdat controle uitoefenen nu eenmaal uitputbaar is. Deze uitputting in zelf-sturing wordt weleens egodepletie genoemd. De vraag van de auteurs is hoe falende zelfregulatie voorkomen kan worden. Specifiek kijken ze naar het effect van zelfbewustzijn op het voorkomen van egodepletie, omdat onderzoek laat zien dat er een duidelijk positief effect is van zelfbewustzijn op zelfbeheersing. Dat is niet vreemd want zelfbewustzijn is een essentieel element van het ‘cybernetische model van zelfregulatie’ (Carver and Scheier, 1981). In dat systeem wordt de huidige toestand (bijvoorbeeld te weinig bewegen) getoetst aan een gewenste toestand (3x week matig intensief 45 minuten sporten). Bij discrepanties tussen de huidige toestand en de gewenste toestand voert men een actie (operatie) uit en test men opnieuw tot het doel bereikt is (TOTE: test-operate-test-exit). Zelfbewustzijn is nodig bij dit testen.

Bovendien zorgt zelfbewustzijn ervoor dat men zich aan belangrijke interne of externe standaarden gaat houden (Duval e.a. 1972): zelfbewustzijn leidt tot zelfevaluatie en dat motiveert tot gedragsregulatie. Aanvullend stelt de motivational intensity theory (Brem, e.a. 1989) dat bronnen proportioneel ingezet worden naar taak moeilijkheid, tenzij men geen succes verwacht of de inspanningen niet de moeite waard zijn gezien het verwachte resultaat. Daaruit leiden de auteurs af dat als een doel als meer waardevol beleeft wordt de inzet kan toenemen. Aangezien zelfbewustzijn het besef van belangrijke interne of externe doelen versterkt, kan dit ook de inzet (motivatie) mobiliseren. De auteurs verwachten dat zelfbewustzijn de motivatie verhoogt en zo het negatieve effect van egodepletie op zelfcontrole tegengaat.

Methode
80 studenten van de universiteit van Maastricht werden random verdeeld over vier groepen die gevormd werden door de combinatie egodepletie (hoog – laag) X zelfbewustzijn (hoog – laag):

Wilskracht werd als volgt gemeten: de proefpersoon kneep in een handkracht meter waarin een muntje vastgeklemd werd. Ze moesten via de ‘tang’ het muntje zo lang mogelijk vast te houden. Als het muntje viel werd de tijd met een stopwacht vastgelegd. Dit is een zelfcontrole taak omdat men zolang mogelijk door moet gaan ondanks vermoeidheid en ongemak (pijn). Deze meting werd voor en na het experiment uitgevoerd. Ook een stemmingsvragenlijst werd voorafgaande aan het experiment afgenomen. (Brief Mood Introspection Scale. BMIS:Mayer, e.a., 1988).

Daarna werd egodepletie opgewekt door het uitvoeren van een aandachtsbeheersing taak. In de hoge egodepletie taak moest men gedurende 8 minuten moeilijke rekensommen maken terwijl de deelnemers door lawaai afgeleid werden. In de lage egodepletie taak kreeg men gemakkelijke sommen en was er geen afleiding door lawaai. Na deze hoge of lage egodepletie taak voerden de deelnemers een taak uit die zelfbewustzijn kon ‘primen’ (=subbewust activeren). Men moest door elkaar gegooide zinnen weer kloppend maken (scrambled sentence task:SST). Bij de helft van de groep begonnen de zinnen met “Ik….”. Deze zinnen triggeren het zelfbewustzijn. De andere groep moest zinnen herstellen waar geen referentie naar het ´ik´ in stond.

Resultaten
De deelnemers in de hoge egodepletie groep deden het slechter op de handgrip taak na het experiment dan de deelnemers in de lage egodepletie groep. Deelnemers in de hoge egodepletie taak waar het zelfbewustzijn geactiveerd werd deden het significant beter op de handgrip taak dan de deelnemers in de hoge egodepletie groep waar het zelfbewustzijn niet geactiveerd was. Nadere analyse toont dat er een trend was dat deelnemers in de hoge egodepletie taak meer profiteerden van zelfbewustzijn, dan de deelnemers in de lage egodepletie groep

Opmerking samenvatter
Als een patiënt voor een taak staat die doorzettingsvermogen vraagt, dan kan het helpen om het zelfbewustzijn bij de patiënt te activeren. In dit onderzoek werd dat gedaan door subtiele verwijzingen te maken naar de deelnemer (‘ik’). Uit ander onderzoek blijk echter dat bijvoorbeeld de aanwezigheid van een spiegel het zelfbewustzijn ook kan activeren. De bevindingen pleiten er ook voor om tijdens het trainen als fysiotherapeut voldoende aanwezig te zijn, zodat de aandacht met regelmaat op de patiënt gericht kan worden. Dit kan de motivatie verhogen waardoor de nadelige effecten van egodepletie overwonnen kunnen worden. Positieve emoties uitlokken helpt ook! Zie: https://psychfysio.nl/Nieuws/1_07_3.html