De ervaren regelmatige sporter gaat bij stress meer trainen, de beginner gaat juist minder trainen

Regelmatig sporten is goed voor de fysieke en mentale gezondheid. Veel mensen voldoen niet aan de aanbevolen norm voor bewegen, voor vrouwen geldt dit in sterkere mate dan voor mannen. Het ontwikkelen van een actieve leefstijl verloopt volgens het Transtheoretical Model of behavior change (TTM) in vijfstadia (zie ook: https://psychfysio.nl/nieuws/3_13_1.html ):

• Precontemplatie: men heeft niet de intentie te veranderen binnen afzienbare tijd (niet binnen zes maanden). Mogelijk dat gebrek aan risico-inzicht of demoralisatie door eerdere mislukte veranderpogingen hieraan ten grondslag liggen. In deze fase  vermijdt men het nadenken over het risicogedrag.
• Contemplatie: men heeft de intentie te veranderen (binnen zes maanden). Men ziet de voordelen maar min of meer even sterk de nadelen van veranderen. Men zit als het ware vast in dit dilemma wat de beslissing uitstelt om daadwerkelijk in actie te komen (chronic contemplation).
• Preparatie: men heeft de intentie binnenkort te veranderen ( < 1 maand). Ze hebben een actieplan (bijv willen deelnemen aan een bewegingsprogramma). Deze groep is het meest benaderbaar met de bekende actie-georiënteerde programma’s zoals stoppen met roken, meer bewegen etc.
• Actie: men heeft (delen) van de leefstijl veranderd (de afgelopen 6 maanden). Het is daarbij belangrijk te kijken of dit ook voldoende is voor gezondheidseffecten (niet 1x week per week duurtraining, maar 3x).
• Gedragsbehoud (maintenance): men probeert vol te houden en terugval te voorkomen, maar zet de veranderingsprocessen minder vaak in dan in de actiefase. Deze fase van verhoogd risico op terugval duurt  6 maanden tot zelfs vijf jaar.

In het al dan niet oppakken en volhouden van sportieve fysieke activiteiten hebben onderzoekers zelden de rol van stressvolle gebeurtenissen meegenomen. Dit, terwijl toch bekend is dat stress gepaard gaat met een scala van ongezonde gedragingen (meer roken, drinken, slechter eten etc.) Sommige studies vinden een relatie tussen meer stress en minder sporten, terwijl andere studies die relatie niet vinden. De auteurs speculeren dat het effect van stress op het oppakken en volhouden van sportieve activiteiten mogelijk van het stadium van gedragsverandering afhankelijk is. Onderzoek toont bijvoorbeeld dat ervaren sporters meer positief emotioneel profijt ervaren van een training dan beginners (die vaak negatieve emotionele effecten ervaren). Mogelijk dat daarom stress bij beginners tot het stoppen van sporten leidt en dat bij ervaren sporters stress tot meer sporten leidt.
In het huidige onderzoek bestuderen de auteurs het effect van het stadium van gedragsverandering op de relatie tussen stress en sportieve fysieke activiteiten (gedurende 6 weken).

Methode
Aan dit onderzoek deden 95 vrouwelijke psychologie studenten mee. Het betrof deelnemers die de komende weken regelmatig, onregelmatig of van plan waren te gaan sporten. Degene die geen enkele intentie hadden te gaan sporten (precontemplatie) werden buitengesloten.

Meetinstrumenten

• Stress: Weekly Stress Inventory (WSI) De WSI (Brantley, e.a, 1997; 87-items over veel voorkomende kleine stressoren) is een aanpassingen van de Daily Stress Inventory (DSI) (Brantley,a.a, 1989).
• Dagelijkse sportieve fysieke training logboek: type training, duur, en intensiteit (Borg, 1998).
• Stadium van gedragsverandering: een schaal van 5 items die de vijf primaire stadia van het Transtheoretical Model of behavior change (TTM) model representeren (Reed, e.a., 1997).

Dagelijks werd per mail om 8.00 uur een reminder gestuurd met een link naar een website waar men het fysiek trainingslogboek kon invullen. Aan het eind van de week volgde diezelfde procedure voor de Weekly Stress Inventory (WSI).

Resultaten
Het invullen van een wekelijkse stress vragenlijst kan vooral bij de eerste afnamen door bewustwordingprocessen tot een overschatting leiden. Dit leek ook in dit onderzoek het geval omdat in de eerste week significant hogere stress gerapporteerd werd dan in de overige weken. De auteurs besloten daarom de eerste week niet in de analyses op te nemen.
Voor de sporters in de behoudfase (maintenance) bleek dat meer stressvolle gebeurtenissen geassocieerd was met frequenter, intenser en/of langer sporten. Deze relatie bestond niet voor de overige groepen (als combinatie) of was zelfs tegengesteld. Een soortgelijk patroon vond men voor het effect van stress intensiteit. Sporters in de behoudfase gingen bij hogere stress intensiteit vaker en langer sporten, terwijl de overige groepen (gecombineerd) juist minder vaak, minder intensief of korter gingen sproten.
Conclusie van de auteurs: de ervaren gevorderde sporter gaat bij stress meer sporten terwijl de minder gevorderde sporter (beginner) bij stress juist minder gaat sporten.

Opmerking samenvatter
Fysiotherapeuten die zich inzetten voor een gezonde actieve leefstijl moeten bij de beginner alert zijn op stressvolle gebeurtenissen die een barrière kunnen vormen in het oppakken en volhouden van sportieve activiteiten. Mogelijk gaan beginners tijdens stress minder sporten omdat sporten in aanvang ook ‘moeizaam’ kan zijn. Een mogelijke oplossing is de sporter vooral aan de intensiteit of de duur te laten sleutelen, maar niet aan de frequentie. Frequentie is immers de belangrijkste basis van het gedragsinitiatief: het belangrijkste verschil tussen doen of niet doen. Zoeken naar meer ruimte om te ontspannen (herstellen/bijtanken) is ook een optie. Eventueel kan de fysiotherapeut de patiënt hier bijstaan met verschillende stressmanagement technieken.