Sociale steun heeft geen overtuigend effect op aspecifieke rugpijn, maar wel op de psychologische uitkomsten zoals catastroferen of kinesiofobie

In dit artikel wordt de rol van informele sociale steun beschreven op het ontstaan en de prognose van chronische lage rugpijn. Informele sociale steun is de steun die door familie, vrienden en kennissen wordt gegeven. Er bestaat brede consensus dat informele sociale steun uit vier typen bestaat:

1. emotionele steun; bijv emotionele steun in een crisis.
2. instrumentele steun: bijvoorbeeld helpen met vervoer van en naar het ziekenhuis,
3. informationele steun: bijvoorbeeld advies krijgen,
4. ‘taxatie’ steun: steun bij het beoordelen en inschatten van situaties

Daarnaast speelt de grote en de kwaliteit van het sociale netwerk een rol, evenals de tevredenheid over de sociale steun. Gebrek aan sociale steun verhoogt de kans op mortaliteit en vertraagt het herstel van ziekte. In de huidige systematische review bestuderen de auteurs de relatie tussen informele sociale steun en het ontstaan en verloop van aspecifieke rugpijn. Bovendien wordt het effect van sociale steun op psychologische klachten bekeken bij patiënten met aspecifieke rugpijn.

Methode

Tot 18 mei 2009 werden de volgende databanken doorzocht: MEDLINE, Embase, PsychINFO, CINAHL, IBSS, AMED, BNI and Cochrane Review. Doordat verschillende type onderzoeksdesign opgenomen werden (bijvoorbeeld cohort, cross-sectioneel) kon de kwaliteit niet met één instrument beoordeeld worden. De auteurs hebben een eigen meer flexibel systeem gehanteerd.

Resultaten

Uiteindelijk levert de search 365 potentiële studies op. Na het toepassen van diverse exclusie stappen bleven er 17 artikelen over. (5 artikelen van lage kwaliteit, 7 van middelmatige kwaliteit, en 5 van hoge kwaliteit.)
In een cross-sectionele studie naar het verband tussen pijn in de rug en emotionele steun bleek het bewijs onvoldoende en was geen definitieve conclusie mogelijk (1 studie). Voor informationele steun is er zwak bewijs voor een verband met rugpijn (1 studie). Ten aanzien van de grote van het sociale netwerk meldt 1 hoge kwaliteit studie wel een verband, maar 3 middelmatige studies en 1 lage kwaliteit studie geen verband. Er is dus geen conclusie mogelijk. Ook ten aanzien van de frequentie van contacten is er geen conclusie mogelijk (2 studies).
Ten aanzien van psychologische uitkomsten (kinesiofobie, depressie, catastroferen etc.) blijkt dat tevredenheid met sociale steun hier wel mee geassocieerd is.
Ten aanzien van het risico voor het ontstaan van aspecifieke rugpijn: drie hoge kwaliteit studies onderzoeken de rol van emotionele sociale steun bij het ontstaan van lage rugpijn, maar effect is klein of tegengesteld qua richting. Ten aanzien van instrumentele sociale steun en het ontstaan van rugpijn is er één studie die een lichte vermindering in risico meldt (2%) en één studie die geen verband laat zien (beide zijn van hoge kwaliteit). Twee studies van hoge kwaliteit tonen geen verband aan met de grote van het netwerk.
Prognose: ten aanzien van emotionele sociale steun en verloop van rugpijn is het bewijs in tegenspraak. Één studie van hoge kwaliteit meldt een positief effect op de prognose, maar één studie van middelmatige kwaliteit meldt een negatief effect op de prognose. Ten aanzien van instrumenten sociale steun wordt er in één studie wel, maar in één andere studie geen effect gevonden op de prognose.

Opmerking samenvatter

Sociale steun wordt in de literatuur gezien als een belangrijke variabele in het ontstaan en/of het verloop van diverse aandoeningen. Voor aspecifieke lage rugpijn lijkt echter te gelden dat er nog geen duidelijke conclusies mogelijk zijn, en dat de resultaten inconsistent zijn. Voor een deel wordt dit ook veroorzaakt doordat er nog niet veel studies zijn gedaan naar bijvoorbeeld de longitudinale prognose. Wel is nu al duidelijk dat er in ieder geval geen overtuigende rol is weggelegd voor sociale steun in het ontstaan of prognose van rugpijn. Ten aanzien van de psychologische factoren (kinesiofobie, catastroferen) blijkt sociale steun doorgaans wel een positief effect te hebben.
Het kan interessant zijn om onderzoek te doen naar het effect van sociale steun op de emotionele dimensie van pijn. Aangezien sociale steun in deze review wel een effect heeft op de psychologische uitkomsten bij rugpijn patiënten, mag men verwachten dat sociale steun mogelijk een groter effect heeft op de emotionele dimensie van pijn dan op de sensorisch-discriminatieve dimensie van pijn. Er is brede consensus dat de sensorisch-disciminatieve dimensie en de emotionele dimensie van pijn twee te onderscheiden dimensies van pijn zijn, die via verschillende neurologische systemen verlopen. Het is jammer dat men in effectonderzoeken naar psychologische factoren dit onderscheid nog niet maakt. Mogelijk wordt daardoor een relatie tussen psychologische factoren en (rug)pijn gemist.