Verslechtert praten en denken over teleurstelling de houding van de patiënt?

De auteurs van dit artikel stellen dat mensen niet alleen kennis van concrete zaken hebben, maar ook van meer abstracte concepten zoals hoop, boosheid, en vertrouwen. We weten de ander daarbij doorgaans denkt, voelt en doet en welke situaties het betreft. Het is interessant te weten hoe deze emotionele conceptuele kennis is gerepresenteerd. Recent stelt men dat ook conceptuele (abstracte) kennis gerepresenteerd wordt door het activeren van ervaringen die optraden tijdens de interactie met de objecten waar de kennis naar verwijst (Gallese & Lakoff, 2005). Dus kennis over emotionele concepten is dus niet alleen symbolisch gerepresenteerd (Fodro, 1975), en volledig losgekoppeld van wat we denken, voelen en doen als we een dergelijke emotie ervaren.  Integendeel, de emotionele beleving en de lichamelijke reacties zijn daadwerkelijk opgenomen in het abstracte concept van een bepaalde emotie. Kortom ook als men relatief theoretisch over een bepaalde emotie praat worden allerlei aspecten van die emotie weer oproepen.
Conceptuele kennis wordt volgens Barsalou e.a. (2003) gevormd door het opslaan van de sensorische-, motorische- en introspectieve toestand die samen optreedt tijdens de ervaring van een gebeurtenis of interactie met een object. Deze toestand wordt weer gedeeltelijk opgeroepen (gesimuleerd) als mensen herinneringen op halen, of denken, praten of lezen over deze objecten of gebeurtenissen. Sociale en emotionele conceptualisaties worden ook wel situated  conceptualizations genoemd (Barsalou, e.a., 2003). Daarbij wordt niet alleen het object of gebeurtenis gesimuleerd, maar ook de bijbehorende setting, de gedragsresponsen, en de introspecties, waardoor men het gevoel krijg ‘er weer te zijn’.  Het is een patroon van diverse geassocieerde representaties. Dit totaal patroon kan ontstaan door pattern completion. Daarmee wordt bedoeld dat als een situated conceptualization actief wordt dat dan het gehele belevings- en reactiepatroon door interpretaties etc verder aangevuld wordt, ook al is dit niet echt geobserveerd of ervaren. Er kunnen zelfs gezichtsuitdrukkingen, gedragingen en zelf interospectieve gevoelens geactiveerd worden. Een bekend voorbeeld:  langzamer gaan lopen nadat men over ‘ouderen’ nadenkt (Bargh.e.a. 1996). De situated conceptualisation ‘ouderen’ simuleert langzaam bewegen, wat dan ook daadwerkelijk uitgevoerd wordt.
De link tussen embodyment en emotie is ook onderzocht. Enkele voorbeelden:

• Mensen nemen gezichtsuitdrukkingen van mensen over, zelfs als deze subliminaal aangeboden worden (Dimberg,e.a.2000).
• Hersenregionen betrokken bij het gevoel van walging overlappen met hersenregionen die actief worden als we iemand anders zien walgen (Wicker e.a. 2003).
• Het maken van toenaderingsgebaren bemoeilijkt het categoriseren van negatieve stimuli, het maken van afwerende gebaren bemoeilijkt het categoriseren van positieve stimuli (Haf, e.a., 2004).
• Er is veel bewijs dat verwerken van (emotionele) concepten samengaat met simulatie van die concepten in sensory-motor regionen (Vermeulen, e.a., 2007).

Het bovenstaande experimentele onderzoek is nog niet methodologische waterdicht. Hoewel Barsalou e.a. (2003) stellen dat het activeren van conceptuele kennis kan leiden tot ‘full blown‘ uitvoering van het gedrag is dit feitelijk alleen voor niet-emotionele conceptuele kennis onderzocht (zoals ‘ouderen’). De auteurs willen onderzoeken of het activeren van conceptuele emotionele kennis leidt tot zichtbare emotionele actie of expressie. Bovendien willen de auteurs weten of ook een samenhangende introspectieve toestand opgeroepen wordt (een bepaalde subjectieve staat die typisch is voor de betreffende emotie).

Embodyment van trots en teleurstelling

Houding is een non-verbale component van de emotionele reactie (de Gelder, 2006). Mensen reageren met verandering in houding bij emotionele stimuli (Hillman, e.a., 2004).  Andersom kan het aannemen van een emotionele lichaamshouding de bijbehorende emotionele toestand oproepen (= postural feedback effect: Duclos, e.a. 1989).  Trots is in onderzoek geassocieerd met wat langer worden en teleurstelling/bedroefdheid met korter worden. De auteurs gebruiken deze emoties in hun onderzoek.

Methode

Deelnemers waren 57 studenten psychologie (52 vrouwen). De deelnemers voerden vier woord generatie taken uit: twee neutrale (badkamer en keuken), en twee emotionele (trots en teleurstelling). Verticale en horizontaal lengte verandering in houding waren de afhankelijke variabelen.
Vooraf werd er een welzijn-lijst afgenomen met 30 items over de emotionele toestand waarvan  één item over trots en één item over teleurstelling ging (verstopt om priming te voorkomen). De lijst werd drie maal afgenomen: vooraf en na elke emotionele taak (trots en teleurstelling). De deelnemers moesten gedurende 1,5 minuut zoveel mogelijk woorden of zinsdelen produceren die geassocieerd waren met de aangeboden stimuli (keuken, badkamer, trots, teleurstelling). Gedurende de taak werd de houding onopgemerkt op video opgenomen en naderhand gescoord.

Resultaten

De resultaten samenvattend vindt men tijdens het genereren van teleurstelling woorden een significante daling in lengte (6 mm). Dit is consistent met de hypothese. Tijdens het genereren van trots woorden ziet men alleen op het eerste meetmoment (van de zes meetmomenten) een stijging in lengte ontstaan, daarna ontstaat een lichte daling (2mm). Dit laatste is niet consistent met de hypothese. De teleurstelling-woorden roepen zoals verwacht een meer negatieve emotie ten op zichtte van zichzelf op. De lengte verandering was niet verklaarbaar door deze emotie, maar lijkt een onafhankelijk effect van de emotie woorden te zijn.

Opmerking samenvatter

Hoewel de auteurs zelf ook aangeven dat het onderzoek qua design niet waterdicht is*, geeft het toch enige aanvullende onderbouwing aan de embodiment theorieën. Denken, praten over emotionele concepten gaat niet alleen gepaard met een zeker mate van activering van die emotie en situationele aspecten omdat die nu eenmaal ingebed liggen in het netwerk van het emotionele concept, maar ook de houding lijkt verbonden te zijn aan het activeren van het emotionele concept.
Wat kunnen fysiotherapeuten met deze detailkennis? Een fysiotherapeut moet zich realiseren dat hoe hij of de patiënt een emotioneel doel verwoord van invloed is op de beleving en ook de houding van de patiënt. Een patiënt met stressklachten en een ingezakte houding (versterkte thoracale kyfose en schouder afhangend naar protractie) die bijvoorbeeld zegt dat hij een bepaalde teleurstelling heeft meegemaakt en beter met teleurstelling om wil leren gaan, versterkt als het ware automatisch zijn ‘slechte’ houding door het denken rond geen-teleurstelling willen hebben. Het concept teleurstelling is dan toch geactiveerd inclusief de bijpassende houding. Het gesprek leiden richting wat de patiënt dan wel wil bereiken/ervaren in plaats van teleurstelling, zoals acceptatie tevredenheid of trots, activeert niet alleen een positievere emotionele toestand maar mogelijk ook een bijpassende betere houding. Dit is een werkwijze die binnen NLP zeer gewoon is. Misschien werkt het ook wel in het ‘kwadraat’: instructies voor betere houding in combinatie met taalgebruik dat leidt richting emotionele concepten die als het ware letterlijk ‘lengte’ geven. Kleine details misschien, maar wie weet vormt een scala van dergelijke kleine details nu net het onderscheidt tussen een goede fysiotherapeut en een uitmuntende…

* Mogelijke verklaring dat trost toch ook enige daling in lengte gaf kan zijn: de taak geeft sowieso daling in lengte, teleurstelling doet daar nog iets bovenop, terwijl trost dit mogelijk wat remt (maar niet geheel). Ander punt is dat het nagenoeg allemaal vrouwen waren, terwijl mannen qua houding mogelijk ontvankelijker zijn voor het effect van trots.