De patiënt motiveren door hem bang te maken kan averechts werken bij cognitieve vermijders

Om een patiënt te motiveren tot gedragsveranderingen maken hulpverleners vaak gebruik van angst inducerende boodschappen. Het is echter maar de vraag of patiënten inderdaad hun gedrag veranderen ter voorkoming van de gesuggereerde gezondheidsdreiging. De Extended Parallel Proces Model (EPPM) van Witte, e.a. (2000) stelt dat de ontvanger van de angstige boodschap eerst de ernst van het gevaar inschat evenals zijn persoonlijke kwetsbaarheid daarvoor. Als er geen relevante gezondheidsdreiging is vindt er geen verdere verwerking plaats en negeert de patiënt de boodschap. Als de patiënt het wel als een relevante dreiging ziet wordt de patiënt bang en probeert hij de effectiviteit van de aanbeveling in te schatten (werkt de aanbeveling en kan ik de aanbeveling adequaat toepassen?). Als de patiënt meent dat de aanbeveling effectief is en hij dit kan toepassen dan zal hij de aanbeveling gaan uitvoeren om de gezondheidsdreiging tegen te gaan. Als de patiënt echter twijfelt aan de effectiviteit van de aanbeveling of twijfelt of hij het op de juiste wijze kan uitvoeren en volhouden dan zal de patiënt de aanbeveling niet uitvoeren. Hij zal zijn (cognitieve) inspanningen vooral gaan richten op het verminderen van angstgevoelens. De patiënt doet dit door de boodschap te ontkennen of te vermijden.

De EPPM stelt verder dat persoonlijkheidsverschillen zowel de perceptie van dreiging als de perceptie van eigen effectiviteit kan beïnvloeden. Onderzoek naar deze individuele verschillen is nog weinig uitgevoerd.

De auteurs doen een onderzoek naar de invloed van de mate van cognitieve vermijding (cognitive avoidanc). Patiënten die hoog scoren op cognitieve vermijding vermijden de verwerking van bedriegende informatie. De auteurs speculeren dat mensen die hoog scoren op cognitieve vermijding een boodschap van hoge dreiging relatief minder bedreigend vinden dan mensen die laag scoren op cognitieve vermijding. Bovendien zullen mensen met hoge cognitie vermijding juist bij lage bedriegende boodschappen meer de neiging hebben positief te staan te opzichte van aanbevelingen en ook meer de intentie hebben dit uit te voeren dan mensen met lage cognitieve vermijding.

Methode

De auteurs onderzochten deze relaties door het aanbieden van informatie over een verband tussen cafeïne consumptie en een fictieve gastro-intestinale aandoening (Xyelinenteritis). Daarbij werden er twee type boodschappen gegenereerd: een met hoge en een met lage dreiging. Hoge dreiging werd gecreëerd door te suggereren dat Xyelinenteritis (XE) sterk geassocieerd is met gastro-intestinale kanker en dat XE veel voor komt onder de leeftijdsgroep van de deelnemer. Bij de lage dreiging werd de suggestie over het verband met kanker niet gegeven en werd gesuggereerd dat XE vooral voor komt in de leeftijdsgroepen anders dan die van de deelnemer. De boodschap werd verpakt als een professioneel medisch nieuwsartikel, met verwijzing naar (fictief)onderzoek in de New England Journal of Medicine, en verwijzing naar twee (fictieve) andere onderzoeken die deze relatie bevestigden.

Proefpersonen
Aan deze internetstudie deden uiteindelijk 297 deelnemers mee.
Metingen

• Cognitieve vermijding: Mainz Coping Inventory – Physical Threat (MCI-P: Krohne, e.a. 2000).
• Waargenomen dreiging en intentie tot gedragsverandering (1-item likertschalen):
  • Waargenomen ernst van de dreiging
  • Waargenomen persoonlijke kwetsbaarheid
  • Waargenomen effectiviteit van de aanbeveling
  • Waargenomen persoonlijke effectiviteit tot uitvoeren.
  • Intentie om de cafeïne consumptie te beperken.

Deelnemers kregen random de boodschap van hoge of lage dreiging te lezen. Na het lezen van de boodschap en het invullen van de vragenlijsten werden de deelnemers direct grondig geïnformeerd over de fictieve aard van de gesuggereerde aandoening en de relatie met cafeïne.

Resultaten

Waargenomen dreiging van de boodschap: Vooral bij een hoge dreiging boodschap blijkt het uit te maken of mensen hoog scoren op cognitie vermijding. Cognitieve vermijders nemen de drieging dan als relatief minder ernstig waar dan mensen die laag scoren op cognitieve vermijding. Bij de boodschap met een lage dreiging maakt het niet uit of mensen hoog of laag scoren op cognitieve vermijding.
Attitude en intentie de aanbeveling uit te voeren: bij hoge dreiging boodschap is de attitude en intentie van iemand die hoog scoort op cognitieve vermijding ongunstiger ten aanzien van de aanbeveling, dan iemand die laag scoort op cognitieve vermijding. Bij een lage dreiging boodschap is dit juist omgekeerd.

Opmerking samenvatter
Fysiotherapeuten zijn soms geneigd om de patiënt te motiveren tot gedragsverandering door hem de ernst van niet veranderen duidelijk te maken. Het is niet uitgesloten dat sommige fysiotherapeuten (goed bedoeld) deze ernst nog wat aandikken in de hoop de patiënt te motiveren tot meer gedragsverandering.  Uit dit onderzoek blijkt dat deze goed bedoelde bangmakerij bij mensen die liever niet aan de gevaren denken (cognitieve vermijders) juist averechts kan werken.