Pijn – en stressmanagement programma effectiever bij spierspanning gerelateerde nekpijn dan individuele fysiotherapie

Psychosociale factoren, zoals passieve coping, piekeren, en vrees-vermijding, zijn geassocieerd met een toegenomen risico voor musculoskeletale pijn. Factoren geassocieerd met een gunstige prognose zijn sociale steun, coping vanuit zelfvertrouwen, en optimisme. Toegenomen spierspanning in de vorm van een verhoogde- of verlengde aanspanning tijdens werk of stress kan bijdragen aan chronische musculoskeletale nekpijnen.
De auteurs speculeren dat een multicomponent pijn- en stressmanagement groepsprogramma effectiever is om de patiënt zijn eigen vermogen om de pijn te managen te versterken, dan individuele fysiotherapie.

Methode

De deelnemers werden random verdeeld over de twee interventies. Voorafgaande aan de behandeling werden de vragenlijsten afgenomen  en 10 en 20 weken na de start van de behandeling nogmaals als follow-up. De patiënten kwamen uit 8 eerstelijnspraktijken fysiotherapie. Ze hadden langer dan 3 maanden spierspanning gerelateerde nekpijnen. Één van de exclusie criteria was het hebben van een verhoogde score van 11 of meer op de HADS-D (depressie) omdat uit eerder onderzoek bleek dat deze groep vaak uitviel. De fysiotherapeuten in de centra werden toegewezen aan één van de onderstaande behandelvorm:

• pijn-en stressmanagement groep,
• individuele fysiotherapeutische behandeling.

Het pijn – en stress zelfmanagement programma bestond uit 7 wekelijkse sessies van 1,5 uur gevolgd door een boostersessie 20 weken na de eerste sessie. Deze sessies bevatten altijd de volgende drie componenten: (a) toegepaste relaxatie (opbouw) van Öst, (b) lichaamsbewustwording (bewegingsoefeningen), (c) informatie en discussie over pijn (feitelijk een overzicht over het biopsychosociale samenhang van pijn.).
De individuele behandelingen door de fysiotherapeut werden niet nader gestandaardiseerd, behalve dat er geen behandeling mocht worden gegeven die verwantschap vertoonde met het pijn- en stressmanagement programma.
De volgende metingen werden afgenomen:

• Kijk op het leven: Antonovsky’s sense of Coherence Scale (SOC-13)
• Gezondheidszorg gebruik: aantal keer naar arts/fysiotherapeut, aantal dagen ziekteverzuim.
• Pijn
• Eigen-effectiveitsverwachting voor dagelijks uitvoeren gewonnen activiteiten: Self-Efficacy Scale (SES)
• Beperkingen: Neck Disablitity Index (NDI)
• Pijngerelateerde coping strategieën: Coping Strategies Questionnaire (CSQ, Rosenstiel and Keefe, 1983, 8 subschalen van elk 6 items. Alleen de catastroferen-schaal werd in de analyse gebruikt.
• Ervaren controle: 2 itmes van de CSQ.
• Vrees voor bewegen met betrekking tot werkgerelateerde activiteiten: Fear-Avoidance Beliefs Questionnaire (FABQ, Waddell, e.a., 1993). Ze bestaat uit twee subschalen: FABQ-werk 7 items en FABQ-fysieke activiteit 4 items. Alleen de werkschaal werd geanalyseerd.
• Depressie en angst: Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS).
• Tevredenheid met behandeling: 1 item.
• Gebruik van verworven vaardigheden in dagelijks leven: 1 item.

Uiteindelijk maken 116 deelnemers (=74%) de behandeling af.
De patiënten in de pijn en stress management groep nemen gemiddeld aan 7 sessies deel, de patiënten met individuele fysiotherapie kregen gemiddeld 11 sessies. De behandeling door de individuele fysiotherapeuten bestond o.a. uit manuele mobilisaties, acupunctuur, warmte pakkingen, TENS, en een enkele keer ultrageluid. Dit in veel gevallen gecombineerd met individueel toegesneden oefenvormen.

Resultaat

In beide groepen neemt de pijn evenveel af, maar op een aantal psychologische variabelen worden wel verschillen tussen de behandel vormen gevonden. De pijn en stress zelfmanagement groep gaat significant meer vooruit op de primaire uitkomst variabelen van ervaren controle en eigen effectiviteit verwachtingen dan de individuele fysiotherapie groep.
Het catastroferen, de vrees-vermijding en de beperkingen op de NDI (na controle op baseline NDI) neemt meer af in de pijn- en stressmanagement groep dan in de individuele fysiotherapie groep. Ook de medische consumptie, pijnstiller gebruik en tevredenheid, en het gebruik van verworven vaardigheden ontwikkelt zich in het voordeel van de pijn- en stress zelfmanagement groep. Dit patroon is zowel op 10 weken als op 20 weken zichtbaar.

Opmerking samenvatter

In eerder onderzoeken kwam men al vaak tegen dat er op pijn intensiteit vaak geen verschil gevonden wordt tussen twee behandelvormen bij chronische nekpijn. Dit onderzoek laat mooi zien dat op een aantal psychologisch prognostische variabelen een grotere verbetering wordt gezien bij het pijn- en stress zelfmanagement programma dan bij individuele fysiotherapie.