Hoe meer negatieve emotionaliteit als persoonlijkheidtrek des te meer doet men aan impressie management

Cursussen Fysiotherapie

De auteurs stellen dat mensen de neiging hebben om een goede indruk te wekken. Men noemt dit impressie management of zelfpresentatie. Deze neiging wordt vaak verklaard uit de behoefte om aardig gevonden te worden of verwijten te voorkomen. De diverse zelfpresentatie tactieken zijn in twee categorieën in te delen: assertief en defensief. Bij assertieve tactieken probeert men proactief een bepaalde identiteit neer te zetten, bij defensieve tactieken probeert men reactief zijn identiteit te repareren. Defensieve tactieken zijn gecorreleerd aan sociale angst en een externe locus of control. Vrouwen hanteren meer defensieve tactieken zoals verontschuldigen en smeken, mannen meer assertieve tactieken zoals ‘anderen zwart maken’ en intimidatie.
De auteurs onderzochten in welke mate persoonlijkheidstrekken, gemeten met de Multidimensional Personality Questionnaire (MPQ) geassocieerd zijn met de zelfpresentatie tactieken. Persoonlijkheidstrekken zijn voor een belangrijk deel biologisch bepaald en erfelijk. Ze zijn te onderscheiden van eigenschappen zoals attitude, gewoonten, vaardigheden etc die meer in interactie met de omgeving ontstaan. Ook zelfpresentatie gedragingen vallen binnen deze laatste categorie.

Methode

Aan dit onderzoek deden 230 studenten psychologie mee (60% vrouw).

Persoonlijkheid: Multidimensional Personality Questionnaire (MPQ: Tellgren, e.a., 2008). 276 waar/niet-waar items. De lijst meet 11 primaire factoren, die samenvallen onder 3 hogere orde dimensies: Positive emotionality (PEM), Negative Emotionality (NEM), en Constraint (CON).
Zelfpresentatie: Selfpresentation Tactics Scale (SPT: Lee, e.a., 1999). 63-items die 12 vormen van zelfpresentatie gedragingen meten. Het ordent de strategieën binnen de dimensies assertief en defensief, en geeft een totaal score.

Selfpresentation Tactics Scale (voorbeelden)
Defensieve tactieken
Excuus verzinnen	“Als iets fout loopt, leg ik uit waarom het niet mijn schuld is.”
Rechtvaardigen	“Ik rechtvaardig mijn gedrag om negatieve reacties van anderen te verminderen.”
Disclaimer	“Als ik denk dat ik iets niet goed kan, geef ik op voorhand al een excuus..”
Zelf-handicap	“Ik leg me zelf obstakels op zodat ik niet kan presteren.”
Verontschuldigen	“Ik uit spijt als ik iets verkeerd doe”.
Assertieve strategieën
Gelijkheid benadrukken	“Ik druk dezelfde attitude uit als anderen, zodat ze me accepteren.”
Intimidatie	“Ik gedraag me zo, dat anderen bang voor me worden”.
Medelijden wekken	“Ik gebruik mijn zwakheden om sympathie te krijgen”.
Bijzonder	“Ik wijs op de positieve dingen die ik doe, die anderen mogelijk over het hoofd zien.”
Enhancement	“Ik vertel anderen wanneer ik het goed doe op taken die anderen moeilijk vinden.”
Zwart maken	“Ik overdrijf de negatieve kwaliteiten van mijn concurrenten.”
Voorbeeld zijn	“Ik probeer anderen zover te krijgen dat ze zich op dezelfde positieve manier als mij gedragen”.

Resultaten

TIP: Automatisatie van lopen meten en trainen

NEM was positief gecorreleerd met de totaal score op SPT, terwijl PEM dit niet was. NEM was zowel positief gecorreleerd met defensieve tactieken (r= .34) als assertieve tactieken (r= .41).
Niet elke dimensie op de persoonlijkheidstest houdt verband met de inzet van bepaalde zelfpresentatie tactieken. Een grootdeel van deze tactieken worden dus vooral bepaald door omgevingsfactoren en aangeleerd gedrag. In de onderstaande tabel staan een aantal persoonlijkheidstrekken vermeld die wel een correlatie hebben met een bepaalde tactiek.

Persoonlijkheid (hoogscore)	Zelfpresentatie geneigdheid
Welzijn	Zelfhandicapping (minder!), voorbeeld zijn
Sociale potentie	Verontschuldigen, gelijkheid benadrukken, zwart maken
Presteren	Voorbeeld zijn
Stressreactiviteit	Disclaimer, zelfhandicaping, medelijden wekken,
Alienation	Zelfhandicaping,
Agressie	Verontschuldigen (minder!), intimidatie, enhancement, zwart maken.
Harm-avoidance	Intimidate (minder!),
Traditionalisme	Voorbeeld zijn

Opmerking samenvatter

Voor fysiotherapeuten kan het interessant zijn te beseffen dat patiënten, collega’s en zijzelf, min of meer constant bezig zijn een ‘goede indruk’ te wekken. Mensen gebruiken daartoe verschillende tactieken. De mate waarin men deze tactieken inzet, of dit nu defensieve tactieken zijn of assertieve tactieken, is geassocieerd met negatieve emotionaliteit (NEM) als persoonlijkheidstrek. Ook is het interessant te zien dat bepaalde zelfpresentatie tactieken binnen de fysiotherapeutische context disfunctioneel zijn als de fysiotherapeut die inzet. Intimidatie bijvoorbeeld zal weinig toepassingen hebben, zowel richting de patiënt als richting collega’s. Op voorhand al allerlei ‘beperkingen van jezelf’ aangeven (=disclaimer) voorkomt misschien dat mislukking je kwalijk genomen wordt (je had immers al gewaarschuwd), maar komt ook weinig overtuigend over. Ook je zwakheden etaleren om sympathie van de patiënt te winnen kent soortgelijke nadelen. Excuses (smoesjes) verzinnen bij een gemaakte fout werkt doorgaans ook averechts. Het verstandiger je nadrukkelijk te verontschuldigen en eventueel te rechtvaardigen (uitleg geven hoe het kan dat je de fout gemaakt hebt), gevolgd door hoe je het in de toekomst kan voorkomen. Zwart maken van collega’s is natuurlijk ook een disfunctionele strategie. Niet alleen omdat men daardoor het synergetische potentieel binnen de fysiotherapie ondermijnt, maar ook omdat patiënten dit onethisch zullen vinden.

TIP: Zelfbehandeling van slaapstoornissen is mogelijk

Sadler, M. E., Hunger, J.M., Miller, C.J. (2010). Personality and impression management: Mapping the Multidimensional Personality Questionnaire onto 12 self-presentation tactics. Personality and Individual Differences, 48, 623-628.

https://doi.org/10.1016/j.paid.2009.12.020

Artikel delen:

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.