Kunnen psychologische factoren nekklachten voorspellen?

Het biopsychosociale model verbreed het biomedische model met een psychologische en een sociale dimensie. Veel experimenteel en klinisch onderzoek laat zien dat psychologische factoren inderdaad  een positieve of negatieve invloed kunnen uitoefenen op de pijn en beperking in de breedste zin van het woord. De auteurs van dit artikel namen dit als uitgangspunt. Ze wilden echter meer afgebakend naar de invloed van psychologische factoren kijken bij patiënten met subacute aspecifieke nekklachten, om te bepalen in welke mate deze factoren het herstel voorspellen ten aanzien van:

• algemeen herstel (7=puntschaal verlopend van ‘volledig herstel’ naar ‘erger dan ooit’),
• pijn (NRS-11),
• beperkingen (NDI).

Meetmomenten waren 12 weken en 52 weken. Het betreft een onderzoek in de eerste lijn.
De auteurs doen een secondaire analyse van data die ze al tijdens een eerder uitgevoerd effectonderzoek hadden verzameld. 146 patiënten waren beschikbaar voor de meting na 12 weken, 128 voor de meting na 52 weken. Voor aanvang van het effectonderzoek maten de onderzoekers een scala van variabelen die mogelijk de prognose, het effect of de interpretatie van de onderzoeksbevindingen konden beïnvloeden of vertekenen. Naast leeftijd en geslacht, eerdere pijngeschiedenis enzovoort, werden ook een drietal in Nederland bekende psychologische vragenlijsten afgenomen:

• PCCL: Pain Coping and Cognition List.
• TSK: Tampa Scale for Kinesiophobia.
• 4DKL: vierdimensionele klachtenlijst.

De onderzoekers analyseren de prognostische waarde van deze (en andere) variabelen univariaat, en multivariaat. Juist deze laatste statistische techniek is streng maar ook veelzeggend: bij multivariate analyse kijk je wat de unieke bijdrage van een bepaalde variabele is nadat het effect van een andere variabele is weg gerekend.

Resultaten
De uitkomsten zijn divers. In de tabel staan alleen de variabelen uit de drie vragenlijsten waar deze samenvatting van PsychFysio op gericht is. Deze bekende psychologische variabelen blijken in dit onderzoek geen overtuigende consistente prognostische variabelen te zijn. De auteurs van het artikel benadrukken dat de TSK de meest consistente prognostische factor is voor chroniciteit, de andere variabelen echter niet of veel minder.

Tabel: een selectie van drie psychologische factoren na multilevel analyse uit tabel 6 van de auteurs.

Opmerking samenvatter

Het is moeilijk te bepalen wat nu de status is van het biopsychosociale model. Er is enorm veel onderzoek gedaan op diverse terreinen en van fundamenteel tot klinisch, bij dier en mens, gezond dan wel ziek. Het algemene beeld is dat psychologische factoren weldegelijk invloed uitoefenen op pijn en beperkingen of bijvoorbeeld infecties en benauwdheid. Dat wil echter niet zeggen dat alles geheel duidelijk is. Dit onderzoek laat zien dat binnen een populatie van patiënten met aspecifieke nekpijn een aantal bekende psychologische variabelen veel minder sterk voorspellen dan verwacht. Bovendien staat dit onderzoek niet op zichzelf. Er zijn meer analyses uitgevoerd die in dit opzicht ‘tegenvallende‘ resultaten melden.

Waar moeten we voor waken?
Polarisering tussen de keuze ‘het speelt wel of niet’. Dat kan niet op basis van één onderzoek. Het gaat het om het bekijken van het gehele palet. De uitspraak zullen genuanceerd moeten zijn, het werkt wel, maar minder sterk, of het werk daar wel maar hier niet etc.
Ander punt ter nuancering is dat hoewel de tabel tamelijk ‘leeg’ blijft en het overall beeld tegenvalt, we de spaarzame kruisjes niet over het hoofd moeten zien. Als we de tabel letterlijk mogen nemen dan is de TSK bijvoorbeeld inderdaad met regelmaat een prognostische factor. Maar disstress is dat bijvoorbeeld als enige op pijn na één jaar! Als dat een reële bevinding is is dat natuurlijk ook niet niets. Stress en pijn zijn al vele jaren op vele manieren met elkaar in verband gebracht, en dit onderzoek stelt dat de mate van stress bij aanvang van de behandeling, de mate van pijn één jaar later kan voorspellen.
Ook is het belangrijk methodologische aspecten van het onderzoek in de gaten te houden. De auteurs noemen dit ook. Ze stellen: bij de PCCl en de 4DKl was er relatief weinig spreiding waardoor het vinden van een relatie op voorhand al moeilijk is.
Het wordt ondertussen wel lastig binnen de fysiotherapie om aspecifieke nekklachten te verklaren. Eerst bleek dat een biomedische verklaring niet goed mogelijk was, dit onderzoek toont dat een psychologische verklaring ook niet alles is. Er blijft wel heel weinig over…