Cognitieve defusie geeft patiënt afstand tot negatieve gedachten

Mensen kunnen twee posities innemen ten aanzien van hun gedachten. Ze kunnen met hun gedachten gefuseerd zijn (in hun gedachten opgaan, ermee samenvallen) of ze kunnen hun gedachte meer afstandelijk bekijken. Doorgaans proberen mensen nare gedachten te vermijden, te onderdrukken of zich af te leiden. Onderzoek toont dat dit soms het paradoxale effect heeft en men er juist meer aan gaat denken. Dit treedt vooral op bij pogingen een gedachte te onderdrukken. Cognitieve defusie technieken zijn in dit opzicht hoopvoller. Een voorbeeld van een cognitieve defusie techniek is: je elke keer goed realiseren dat het slechts een gedachte is. Dus in plaats van te denken ‘ik kan niets door mijn pijn’ je realiseren dat ‘ik heb een gedachte dat ik niets kan door mijn pijn’. Dit vermindert de emoties geassocieerd met deze gedachte en verhoogt de acceptatie dat men deze gedachte weleens heeft (het vechten tegen dergelijke gedachten verminderd dan). Een andere veel gebruikte cognitieve defusie techniek is het snel achter elkaar hardop herhalen (bijv 30 sec) van een ‘één-woord versie’ van de negatieve zelfreferente gedachte. Daardoor verandert de letterlijke betekenis van het woord. De negatieve emoties geassocieerd met deze gedachte neemt af evenals de geloofwaardigheid van die gedachte. De afname van emotioneel ongemak begint na 3-10 seconden op te treden, terwijl de afname in geloofwaardigheid na 20-30 seconde zijn piek bereikt.
Bovengenoemd onderzoek kent echter nog wat methodologische tekortkomingen zodat beter onderzoek nodig is.  Bovendien is de defusie techniek nog niet onderzocht bij mensen met psychologische symptomen. De auteurs willen ‘snel gedachte herhalen’ qua effect vergelijken met ‘afleiding’.

Methode

TIP:  Conflictmanagement binnen een fysiotherapeutische setting

Aan dit onderzoek deden 132 psychologie studenten mee. Naast het vastleggen van demografische variabelen zoals leeftijd en geslacht werd ook de Beck Depression Inventory II (BDI-II) afgenomen (Beck, e.a., 1996). Daarna werd gevraagd een negatieve zelfreferente gedachte te genereren die de deelnemer regelmatig heeft en die hij behoorlijk vervelend en geloofwaardig vond. (bijv ‘ik ben niet mooi’). Daarna werd de deelnemer gevaagd daar één woord voor te bedenken (bijvoorbeeld ‘lelijk’). Het emotionele ongemak en de geloofwaardigheid van deze gedachte werd met twee VAS schalen onderzocht. Alleen deelnemers die een gedachte hadden die meer dan 50 op de VAS qua ongemak of geloofwaardigheid scoorden mochten meedoen.
De deelnemers werd vervolgens random toegewezen aan een cognitieve defusie taak, afleidingstaak of controle taak. De taken duurden 5 minuten.

  • De cognitieve defusie taak bestond uit uitleg van de rationale, defusie training (bijvoorbeeld op het woord ‘melk’), en 30 seconden vocaal repeteren van het gekozen negatieve woord. De training zelf kwam in essentie op het volgende neer: eerst werd de deelnemer gevraagd het woord ‘melk’ één keer te noemen en te kijken welke percepties dit opriep (wit, koel, romig). Daarna werd de deelnemer gevraagd het woord melk zo snel mogelijk hardop achterelkaar uit te spreken en op te letten wat er met de perceptuele functie van het woord gebeurt. Doorgaans melden ze dat de betekenis van het woord verdwijnt en het alleen maar geluid wordt. Daarna werd de deelnemer uitgelegd dat deze techniek ook toegepast kan worden op de negatieve zelfstatement en dat daardoor ook de betekenis zal verminderen en het slechts een geluid-woord wordt. De deelnemer moest dit nu doen met zijn gekozen woord (bijv ‘dik’). Dertig seconden zo snel mogelijk hardop herhalen. Rond de 10 en 20 seconden werd de deelnemer aangemoedigd sneller en luider te spreken.
  • Gedachte afleiding bestond uit uitleg van de rationale, training en daadwerkelijke uitvoering. Bij de start van de uitvoering werd de deelnemer eerst gevraagd het gekozen woord nog eens te noemen om dit in gedachte te brengen, om vervolgens zichzelf af te leiden van deze gedachte door 30 seconden ergens anders aan te gaan denken (neutraal of plezierig).
  • De controle conditie kreeg geen rationale aangeboden of training, maar moesten een emotioneel neuraal artikel lezen over Japan.
TIP:  Zelfbehandeling van slaapstoornissen is mogelijk

Resultaat

Uiteindelijk voldoen 103 studenten aan de eisen. De cognitieve defusie groep bereikt een statistisch significant grotere daling op emotioneel ongemak voor de oorspronkelijke negatieve gedachten, dan de afleidingsgroep of de controle groep. De afleidingsgroep was effectiever dan de controlegroep. Hetzelfde zag men ten aanzien van de afname van geloofwaardigheid van de oorspronkelijke gedachte, alleen nu was er geen verschil tussen de afleidingsgroep en de controle groep.
Gebruik makend van een cutoff score van 10 werden 42 deelnemers gelabeld als ‘verhoogd op depressie symptomen.’ (Wat niet hetzelfde is als een volwaardige depressie hebben). Ook nu blijkt cognitieve defusie significant sterker het emotionele ongemak te laten dalen dan de controle conditie, tussen de cognitieve defusie en afleidingsgroep kon nu geen significant verschil vastgesteld worden.

Opmerking samenvatter

Binnen de acceptance and commitment therapy wordt de cognitieve defusie techniek aangeboden. Dit onderzoek toont dat (in ieder geval tijdelijk) daardoor de negatieve emoties geassocieerd aan negatieve gedachten kan verminderen, evenals de geloofwaardigheid van dergelijke gedachten. Ook bij deelnemers met een licht verhoogde depressiescore blijkt deze techniek te werken. Dit laatste is belangrijk voor de fysiotherapeut. Het gaat te ver om als fysiotherapeut met dergelijke technieken te ‘sleutelen’ aan een patiënt met klinische depressie. De kracht van (psychosomatische)fysiotherapie ligt echter ook bij patiënten die weliswaar stress hebben of wat gedeprimeerd zijn, maar geen klinisch psychiatrisch syndroom hebben. Deze subgroep van patiënten met psychologische ongemak komt doorgaans niet bij de psycholoog, maar kunnen desalniettemin wel baat hebben bij de ‘wijze’ suggesties van de fysiotherapeut. Het kan maar zo gebeuren dat een gespannen patiënt tijdens de behandeling van nekpijn aangeeft geplaagd te worden door negatieve gedachten over zichzelf, zoals geen zelfvertrouwen, verlegenheid etc. De fysiotherapeut kan dan vragen of dergelijke gedachten onprettige gevoelens geven en vervolgens wat de patiënt dan doet om dit te voorkomen (waarschijnlijk: niet aan denken, afleiden). De fysiotherapeut heeft vervolgens een ingang om deze eenvoudige techniek van cognitieve defusie uit te leggen en kort te trainen. In het onderzoek hierboven beschreven nam uitleg, training en uitvoering slechts vijf minuten in beslag. Je hoeft geen psycholoog te zijn om dergelijke kleine juweeltjes van interventies aan te bieden aan matig ontregelde patiënten.

TIP:  Zazen, adem en hartvariabiliteit

Masuda, A., Twohig, M.P., Stormo, A.R., Feinstein, A.B., Chou, Y.Y., Wendell, J.W. (2010). The effects of cognitive defusion and thought distraction on emotional discomfort and believability of negative self-referential thoughts. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 41, 11-17.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb