Kies je woorden met zorg: ‘ik heb de indruk dat…’ versus ‘het is duidelijk dat…’

Overtuiging of zekerheid (confidence or certainty) verwijst naar de sterkte van opvattingen over de juistheid of kwaliteit van een voorspelling, beoordeling of keuze. Het varieert op een continuüm tussen absoluut zeker zijn tot absolute twijfel. Onderzoek toont dat de mate van zekerheid die men in stukjes zin uitdrukt een sterke invloed op de luisteraar kan hebben als het gaat om beoordeling/advies of groepsbeslissingen. Mannen laten zich meer door getallen overtuigen ‘ik ben 80% zeker dat…’, vrouwen meer door woorden ‘absoluut onmogelijk, redelijk waarschijnlijk, zeer waarschijnlijk, absoluut zeker’. Interne (on)zekerheid verwijst naar de zekerheid die men heeft over de kwaliteit van eigen kennis. Externe (on)waarschijnlijkheid verwijst naar de kansen dat externe omstandigheden optreden. In dit artikel gaat het om de mate van interne zekerheid: het communiceren dat je ‘iets’ al dan niet zeker weet.  Als het gaat om externe waarschijnlijkheden hebben luisteraars de voorkeur voor getallen, maar de spreker voor woorden. Er is onderzoek dat een relatie legt tussen waarschijnlijkheidswoorden en getallen. Het huidige onderzoek richt zich niet op het rangordenen van waarschijnlijkheidswoorden, maar van confidence. Daar is namelijk veel minder onderzoek naar gedaan. De auteurs verwachten dat de rangorde van de mate van uitgedrukte zekerheden vastligt, bijvoorbeeld: ‘ik ben er zeker van dat…’ versus ‘ik denk dat…’. Eerder onderzoek toonde bijvoorbeeld een toenemende zekerheid aan voor de woordenreeks suppose, think, sure, certain, positive. Echter de regionen van zeer lage zekerheid vielen buiten het onderzoek. De huidige auteurs vullen dit gat op. Als men iets niet zeker weet laat men dit vaak vergezeld gaan met:

• tag questions (ik denk dat het …, denk je niet?),
• hedges = en is onzeker hoe het ontvangen wordt (ik kan het fout hebben, maar…),
• cognitive disclaimers = om aan te geven dat men twijfelt of men het goed begrepen heeft (ik kan me vergissen, maar…).

Om toekomstig onderzoek te vergemakkelijken zou een complete lijst van uitspraken, inclusief hedges en cognitieve disclaimers, van zekerheden wenselijk zijn. Dit onderzoek doet daar een aanzet toe.

Methode
96 studenten psychologie deden aan dit onderzoek mee. Op basis van eerder onderzoek en observatie van natuurlijk taalgebruik werd een lijst van 30 uitdrukkingen van (on)zekerheid aangeboden. De helft van de studenten werden de uitdrukkingen in verledentijd aangeboden, de andere helft in tegenwoordige tijd. De studenten moesten elk van de 30 uitdrukkingen beoordelen op de mate van zekerheid die de spreker uitdrukt over zijn kennis. Dit werd op een 7 puntsschaal (1-7) gedaan verlopend van ‘geheel niet zeker’ tot ‘zeer zeker’.

Resultaten
Uitdrukkingen die in de verledentijd geformuleerd werden, komen minder zeker over dan uitdrukkingen die in de tegenwoordige tijd geformuleerd werden.
Verder valt op dat uitspraken inderdaad te ordenen zijn langs een dimensie van twijfel naar zeker weten. Enkele voorbeelden van scoring 7 puntsschaal (verledentijd – tegenwoordige tijd)

• Ik ben niet zeker, het is een soort…      (2,88-2,91)
• Ik verwacht dat het …                                  (4,25-4,68)
• Ik heb er geen twijfel over…                    (5,88-6,30)
• Ik ben absoluut zeker dat…                       (6.33-6.61)

Opmerkingen samenvatter
Geloofwaardigheid is een belangrijke variabele bij overtuigen van patiënten, collega’s of bijvoorbeeld overleg met allerlei partijen, zoals verzekeringmaatschappijen. Geloofwaardigheid bestaat uit de factoren waargenomen deskundigheid en waargenomen betrouwbaarheid. De waargenomen deskundigheid wordt onder andere bepaald door de zekerheid die iemand communiceert over de kennis die hij/zij heeft. Dit onderzoek laat zien dat de woordkeuze daarbij erg bepalend is. Men kan natuurlijk welbewust aangeven dat men onzeker over een stukje kennis is, men heeft daar dan een bepaalde bedoeling mee. Problematischer wordt het als het uitdrukken van onzekerheid een gewoonte is geworden waarvan de fysiotherapeut zich niet bewust is. Dit zal de overtuigingskracht van de fysiotherapeut sterk ondermijnen.