Dat de fysiotherapeut iets over zichzelf aan de patiënt vertelt is gunstig, maar er zijn grenzen

Meer dan 90% van de therapeuten onthullen tijdens de therapie weleens iets over zichzelf (selfdisclosure). Omdat niet altijd duidelijk is wat het effect daarvan is deden de auteurs hier een omvangrijk literatuuronderzoek naar.
Als algemene regel geldt dat selfdisclosure gunstig is. In 80% van de onderzoeken zijn de effecten van selfdisclosure gunstig, in 20% ongunstig. Een enkele keer wordt de therapeut dan wat minder als expert waargenomen, vooral als hij persoonlijke zaken buiten de therapie onthult. Echt effect op de perceptie van factoren van Rogers (regard, empatie en congruentie, onvoorwaardelijkheid), heeft het niet. Alleen op waargenomen warmte duidelijk wel, bovendien mag men de therapeut meer. Gematigde selfdisclosure door de therapeut lokt selfdiclosure van de patiënt uit. Wel is het zo dat het per context bekeken moet worden. Uit hun literatuuroverzicht filteren de auteur de volgende EBP handreiking.

Bij wie?
Overweeg selfdisclosure:

  • Als er een sterke alliantie en/of sterke positieve relatie is.
  • Als therapeut en patiënt van de zelfde ‘buurt’ deel uitmaken. Zodat de patiënt toch al wat meer van de therapeut weet.
  • Selfdisclosure wordt ontraden als de patiënt slecht met grenzen omgaat, bijvoorbeeld zichzelf wegcijfert voor anderen, persoonlijkheidsstoornissen, weinig ik-sterkte of identiteit heeft.

Wat?
De volgende zaken kunnen bij selfdisclosure ’onthult’ worden:

  • Demografische informatie zoals scholing, theoretische oriëntatie, professionele status, huwelijksstatus.
  • Gedachten en gevoelens over de patiënt en/of werkrelatie.
  • Therapeutische vergissingen/fouten.
  • Problemen in het verleden die succesvol opgelost zijn. Problemen over bijvoorbeeld verslaving of psychiatrische aandoening zijn mogelijk minder verstandig om te vertellen. Niet alleen door waardedaling, maar misschien durft de patiënt je dan niet meer tegen te spreken als hij iets anders meent of er kan een gevoel van competitie ontstaan tussen therapeut en patiënt.
  • Overeenkomsten tussen de patiënt en therapeut.
  • Waarden vooral ook als waarden van patiënt en therapeut verschillen.
TIP:  Conflictmanagement binnen een fysiotherapeutische setting

Wanneer?
De meningen verschillen hier wat:

  • Vroeg in de sessies de waarden en oriëntatie onthullen bijvoorbeeld omdat men meent dat de patiënt daar recht op heeft.
  • Andere redenen voor vroege selfdisclosure in therapie zijn; opgelatenheid van de patiënt verminderen, werkalliantie opbouwen, rapport opbouwen, en uit hoffelijkheid.
  • Veel auteurs zien het nut van selfdisclosure in de vroege fase van de therapie, sommige waarschuwen dat de therapeut niet te snel selfdisclosure moet toepassen als de patiënt nog aan het wennen is aan de therapeut en therapie.
  • Het helpt als men in het begin de patiënt vertelt dat de therapeut af en toe ook iets over zichzelf zal vertellen, omdat dit de patiënt kan helpen.

Na de beginfase gaan sommige therapeuten minder selfdisclosure doen, andere meer. Tijdens de eindfase verhogen veel therapeuten weer de selfdisclosure. Ze doen dit vaak om het afscheid te vergemakkelijken door zichzelf meer als een gewoon persoon te tonen en het therapieproces te demystificeren. Soms om iets terug te geven aan een dankbare patiënt.

Waarom?

  • Omdat men zich ethisch verplicht voelt
  • Om selfdisclosure van de patiënt aan te moedigen.
  • Ter bevordering van de patiënt-therapeut relatie.
  • Een voorbeeld zijn voor de patiënt
  • De patiënt zijn autonomie ondersteunen.
  • De zelfverkenning en zelfonthulling van de patiënt aanmoedigen, vooral rond interpersoonlijke zaken.
  • De realiteit valideren.
  • Om te normaliseren en gevoel van universaliteit te geven.
  • Om machtsverschillen te verminderen.
  •  Om een impasse te repareren of een breuk in de alliantie.
  • Om misvattingen te corrigeren, zoals de therapeut als almachtig te zien.
  • De patiënt te helpen bij het identificeren en labellen van zijn emoties.
  • Om gelijkheid aan te tonen.
  • Om gerust te stellen.
  • Om de zelfwaarde van de patiënt te verhogen.
  • Om de therapie te demystificeren.
  • Om gewenst gedrag te bekrachtigen of te shapen.
  • Om alternatieve manieren van denken en doen te tonen.
  • Om de grenzen te laten zien tussen wat de patiënt denkt en voelt, en wat anderen denken en voelen.
  • Om de patiënt te voorzien van authentieke mens-tot-mens communicatie.
TIP:  Relaxatie training als behandeling voor milde hypertensie

Aanvullende redenen van therapeuten met een homoseksuele, biseksuele of ‘transgender’ oriëntatie kunnen selfdisclosure bij patiënten met deze oriëntatie inzetten om;

  • Een veilige omgeving te creëren waarin de patiënt niet afgekeurd wordt,
  • Tegen geïnternaliseerde boosheid of schaamte,
  • Als een betrouwbare bron overkomen,
  • Belangrijk positieve kwaliteiten oproepen die de uitkomst ondersteunen zoals empathie, begrip, spontaniteit, openheid,

Aanvullende reden voor therapeuten die ziekte of rouw in hun eigen leven hebben die het verloop van de therapie kunnen beïnvloeden:

  • Angst voor verlating verminderen als de therapeut opeens weg is,
  • Boosheid over de interruptie verminderen,
  • Belangrijke emoties oproepen van compassie, sympathie, en betrokkenheid (concern).
  • De patiënt de gelegenheid biede om zelf dergelijk thema’s te onderzoeken of te verwerken.

Men moet selfdisclosure nooit inzetten om:

  • De patiënt te beheersen of te manipuleren,
  • De patiënt aan te vallen of te beschuldigen,
  • De patiënt te belonen als het niet therapeutisch gepast is,
  • Om verschillen tussen de patiënt of therapeut te onderstrepen (tenzij therapeutisch geïndiceerd),
  • Voor de behoefte van de therapeut, zoals aan een eigen probleem werken, goedkeuring zoeken,
  • Automatische selfdisclosure die kan ontstaan omdat we anderen aardig vinden (dus niet therapeutisch functioneel),

Hoe?

Algemene richtlijnen zijn:

1. Doe zelfonthulling infrequent. De kracht van selfdisclosure komt juist ook doordat het geen gewoonte is.

2. Doe het overwogen en welbewust

  • Probeer eerst te achterhalen wat de patiënt feitelijk vraagt alvorens antwoord te geven op een vraag naar selfdisclosure. Men kan dan beter de achterliggende behoefte van de patiënt bespreken. Redenen van de patiënt kunnen zijn:
    • Het is geen vraag maar een stellingname,
    • Men test de therapeut,
    • Men zoek iets bijvoorbeeld geruststelling.
  • Bij ongevraagde selfdisclosure: vraag je dan af of het relevant is voor wat de patiënt zegt en of het in de flow van het gesprek past,
  • Wil ik dit voor de patiënt of mijzelf, wat zijn mijn intenties, kan dit op een andere manier ook verteld worden?
  • Wat zou de reactie van de patiënt kunnen zijn? De therapeut denkt dat hij met onthullen dat hij ook gescheiden is de patiënt tijdens zijn scheiding bijstaat, maar de patiënt kan denken dat de therapeut druk is met zichzelf. Als de therapeut vertelt dat hij ook recent iemand verloren is, kan de patiënt daarna moeilijk over bijvoorbeeld de opluchting van het verlies praten.
TIP:  Zazen, adem en hartvariabiliteit

3. Kies de woorden zorgvuldig

  • Kies de woorden zorgvuldig: hoe empathisch of emotioneel geladen het vertelt wordt en ook de mate van intimiteit moet aansluiten bij de behoefte van de patiënt. Te persoonlijke selfdisclosure is relatief ongunstig, maar er is wel een zekere mate van intimiteit nodig.
  • Het gaat om datgene wat nodig is voor de therapie, en niet om allerlei details.

4. Wees responsief voor, tijdens en na de selfdisclosure. Zorg dus dat je feedback terug krijg, via vragen of observatie, over hoe de patiënt het oppakt zodat je verder kunt afstemmen.

5. Keer na de selfdisclosure direct terug naar de patiënt, zodat duidelijk is dat het onderwerp de patiënt is en niet de therapeut.

Henretty, J. R., Levitt, H.M. (2009). The role of therapist self-disclosure in psychotherapy: A qualitative review. Clinical Psychology Review, 30(1), 63-77.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb