Wat voorspelt een ongunstig verloop bij medisch onverklaarde klachten?

In zo’n 25%-50% van de bezoeken aan een huisarts worden klachten gepresenteerd die medisch onverklaarbaar zijn. De meeste van deze klachten gaan vanzelf over, waardoor slechts een klein deel van de bezoekers chronische medisch onverklaarde klachten (MOK) presenteren (2,5% in Nederland). Toch vormt dit percentage een belangrijk probleem omdat deze patiënten vaak sterk beperkt zijn en veel risicovolle operaties ondergaan. Voor de huistarts is het een belastende groep omdat het hem veel moeite kost om tot overeenstemming te komen in de kijk op het gezondheidsprobleem, wat een voorwaarde is voor adequate geruststelling. De patiënt zal ook moeten accepteren dat er feitelijk weinig of geen medische behandelopties zijn. Het zou handig zijn als de prognostische kenmerken bekend zouden zijn die de kans verhogen dat tijdelijke medisch onverklaarde klachten chronisch worden. Want dan kan men daar mogelijk vroegtijdig op inspelen. Een reden voor de auteurs om daar een literatuurstudie naar te doen. Daartoe doorzoeken ze de relevante databases (medline, PsychINFO, CINAHL, EMBASE). De auteurs gebruiken de volgende keywords:

• somatoform disorder,
• hypochondriasis,
• neurasthenia,
• conversion disorder,
• psychophysiological disorder,
• functional somaticsympt*,
• medically unexplained*.

Ze combineerden deze search met gebruik van de Boolean operator AND met de sensitieve MEDLINE search for clinical studies on prognosis (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/corehtml/query/static/clinicaltable.html).

Resultaten
Deze search geeft 4867 publicaties waarvan er na screenen op titels en abstract 68 overbleven. Na het lezen van het gehele artikel bleven er 13 artikelen over. Doorgaans vielen de artikelen uit omdat ze niet over MOK gingen of geen prognostische factor bestudeerden. De geselecteerde studies betrof: 6 studies naar MOK, één studie over somatisatie en 6 studies over hypochondriasis.

Verloop

• MOK; de typische MOK patiënt blijkt in deze onderzoeken vrouwelijk te zijn in de leeftijd van 35-45 jaar. Ongeacht medische setting blijkt 50%-70% in de tijd te verbeteren, terwijl 10% tot 30% verslechterd.
• Somatisatie heeft dezelfde herstelcijfers als de MOK.
• Hypochondriasis betreft ook doorgaans een vrouw tussen de 35-45 jaar. Nu blijkt 50%-70% van de patiënten niet te herstellen.

Prognostische factoren
Er werden veel verschillende prognostische factoren bestudeerd, maar de meeste verbanden zijn onduidelijk of zwak:

• MOK: prognostisch ongunstige factoren zijn bijvoorbeeld pijn, initiële algemene gezondheidsperceptie, fysiek functioneren, leeftijd, en ziekte gedrag.
• Somatisatie: prognostisch ongunstig is een lage zelfgescoorde algemene gezondheid en de mate van werkbeperkingen.
• Hypochondrias: er is zwak bewijs dat het aantal symptomen een slechte prognose geeft, evenals de duur van de aandoening, het niveau van functioneren, onrealistisch bang zijn voor ziekten en somatosensorische amplificatie. De aanwezigheid van psychiatrische stoornissen bij aanvang, bleek geen effect op de prognose te hebben.

Al met al zijn de auteurs niet te spreken over de kwaliteit van de onderzoeken. Het voorgaande moet dan ook alleen als een voorzichtige vingerwijzing opgevat worden. Er is duidelijk ruimte voor meer onderzoek, maar dan wel met adequate grootte van de patiënten groep (>200 patiënten).