Aandachtsmanagement van Morley werkt bij chronische pijn

Pijn trekt de aandacht. Zeker ook als de patiënt bang is voor pijn. Deze patiënten kunnen zich minder afleiden bij pijn. Binnen de cognitief gedragsmatige benadering van chronische pijn is aandachtsmanagement doorgaans een onderdeel van het programma. Niet zozeer om de pijn te verminderen, maar om er beter mee om te gaan en door te gaan met gewenste activiteiten.
Omdat het effect nog niet goed duidelijk is onderzochten de auteurs de effectiviteit van het aandachtsprotocol van Morley (1999). [Nederlandstalige hand-outs gebaseerd op dit protocol vindt u op https://psychfysio.nl/knp_handouts.html.]

Proefpersonen
Aan dit onderzoek deden uiteindelijk 41 patiënten mee die verwezen waren naar een Multidisciplinaire pijnkliniek in Helsinki.

Metingen

Pijn: locatie, duur, ernst, impact etc (0-10).
Pijn en activiteit gerelateerde vermijdingsgedachten: Fear Avoidance Behavior Questionnaire (FABQ: Waddell, e.e.1993).
Pijn gerelateerde angst: Pain Anxiety Symptom Scale (PASS-20: McCracken, ea., 2002).
Pijn gerelateerd bewustzijn en aandacht voor pijn: pain Vigilance and Awareness Questionnaire (PVAQ: McCracken., ea., 1997).
Depressie: Depression Scale (DEPS: Salokangas, 1994 Finse versie voor in de eerste lijn).

Deze informatie werd bij aanmelding, begin van de behandeling, eind van de behandeling, en op 3 en 6 maanden follow-up verzameld.

Behandeling
De behandeling bestond uit 6 groepssessies van 90 minuten. De sessies werden één maal per week gegeven in groepjes van 6-7 personen. Het doel van de therapie werd als volgt omschreven:
‘…de impact van pijn verminderen door de aandacht te richten op andere stimuli of de aandacht richten op minder stresserende aspecten van de pijn. “
Naast de elementen uit het behandelprotocol van Morley werd ook de oefening ’drijvende bladeren‘ gegeven (een combinatie van verbeelding en bewustzijnsoefening van Barnes-Holmes e.a. 2000) en een aantal adem gewaarzijn oefeningen. In de sessies werden achtereenvolgens de volgende technieken behandeld [De meeste technieken staan beschreven in de hand-out bij PsychFysio opleidingen].

Korte relaxatie.
Interne en externe aandacht.
Aandacht richten op de details van de ervaring.
Mindfulness ademoefening.
Integreren van mindfulness in dagelijkse activiteiten.
Externe, mentale en lichamelijke aandachtsfocus.
Creëren van levendige en plezierige beelden om op te concentreren.
Creëren van beelden om de pijn te transformeren.
Identificeren van reacties op pijn en vicieuze cirkels in denken, emoties en gedrag.
Catastrofaal denken verminderen en vicieuze cirkel doorbreken.
Coping self-statements.
Singaal-ademen.
Discussie over omgaan met pijn en de relatie tot pijn en de chronische aard.
Discussie over alle sessies en het gebruik van de vaardigheden.

Resultaat
In de wachtperiode tussen aanmelding en behandeling (gemiddeld twee maanden) vond er zoals verwacht geen verandering plaats in de gemeten variabelen.
Na de behandeling, op drie maanden follow-up, is er een significante reductie ten opzichte van het begin van de behandeling in: pijnintensiteit, impact van pijn op dagelijks functioneren, pijngerelateerde angst en vermijding, en hypervigilantie voor pijn. De effect sterkte was 0.40-0.90 (mild tot sterk effect). Op zes maande follow-up werden deze effecten in essentie behouden, zij het in iets minder sterke mate. Alleen de vermindering van hypervigilantie werd niet behouden.

Opmerking samenvatter
Ook fysiotherapeuten kunnen de patiënt helpen het kale advies ‘U moet meer afleiding zoeken’, meer invulling te geven. Afleiden is op zich al een vaardigheid, afleiden bij pijn is extra lastig. De patiënt de hand-outs aanbieden van PsychFysio en hem enigszins te begeleiden (hoe is het gegaan…?) is binnen de fysiotherapie een acceptabel en haalbaar alternatief. Of het effect dan net zo goed is als de hierboven beschreven groepssessies zal nog aangetoond moeten worden.