Mindfulness training heeft diverse positieve effecten voor oudere patiënten met chronische lage rugpijn

Mindfulness training kan de intensiteit van pijn verminderen en de stemming en het functioneren verbeteren.
Er is echter nog weinig onderzoek gedaan naar de persoonlijke ervaringen van de deelnemers, zeker niet bij ouderen. Dergelijk kwalitatief onderzoek kan nieuwe hypothesen opleveren over de ervaren processen en effecten die vervolgens in kwantitatief onderzoek getoetst kunnen worden. Voor dit onderzoek werden de dagboeken van 27 ouderen geanalyseerd die zij bijhielden tijdens een 8 weken durend programma van mindfulness training. Elders zijn de effecten van deze training beschreven bi deze patiëntengroep beschreven: de acceptatie van de pijn verbeterde evenals het fysieke functioneren. Wat echter in dit onderzoek niet zichtbaar werd waren de persoonlijke ervaring van de deelnemers. Vandaar deze kwalitatieve analyse van de auteurs.

Methode
In dit onderzoek werden de dagboeken die deze ouderen (>65 jr) tijdens de training moesten bijhouden op inhoud geanalyseerd. Het trainingsprogramma was gebaseerd op het Mindfulness-based Stress Reduction Program van Kabat-Zinn. In essentie leert het de deelnemers om tijdens dagelijkse handelingen en activiteiten (ademen, zitten, liggen, lopen) aandachtig en op een niet veroordelende wijze de lichamelijke sensaties, gevoelens en gedachten te observeren. Het thuis oefenen werd ondersteund door leesmateriaal, een audio CD met geleide meditatie, en een dagboek. In het dagboek werd de tijd dat men mindful mediteerde genoteerd en de ervaringen die men had.
De inhoud van de dagboeken werd als volgt geanalyseerd (grounded theory approach): eerst werden de herhalende woorden, zinsneden of concepten gedetecteerd en gecodeerd. Vervolgens werden deze codes in grotere categorieën ondergebracht waar ook weer een passende naam voor werd bedacht. Dit werd onafhankelijk door twee beoordelaars gedaan, verschillen werden later besproken en indien mogelijk opgelost. Vervolgens volgde nog een validatie ronde. Op deze wijze werden uiteindelijk de onderstaande zes thema’s in de dagboeken gevonden (alleen de eerste vier worden door de auteurs toegelicht):

Pijn vermindering
Opmerkingen gaan over: pijnafleiding, verhoogd bewustzijn van pijn en daardoor gedragsverandering, beter omgaan met pijn, directe vermindering van pijn.
Verbeterde aandachtvaardigheden
Beter kunnen concentreren.
Verbeterde slaap
Opmerkingen betreffen: sneller in slaap vallen, betere slaapkwaliteit, en snellere slaaphervatting na nachtelijk ontwaken.
Toegenomen welzijn
Korte termijn: fysiek en mentaal herstel, meer ontspannen en sereen, verfrist,
Lange termijn: minder stressvol, kalmerend, beter opgewassen tegen ongemak.
Barrières voor meditatie
Proces van meditatie

Enkele theoretische beschouwingen rond de pijnverlichting
Door mindfulness meditatie leren deze ouderen zonder oordelen meer het huidige moment waar te nemen. Dit kan op de volgde wijze bijdragen tot pijnverlichting:

Mindfulness verhoogt de kans geabsorbeerd te worden in een activiteit en bevordert daardoor de afleiding van pijn.
Mogelijk dat toegenomen bewustzijn van pijn de deelnemer ook meer bewust maakt van de lichaamshoudingen en andere factoren die de pijn verergeren. Dit bewustzijn is een eerste voorwaarde om deze factoren te voorkomen of te corrigeren.
Het kalmeren van negatieve emoties kan ook bijdragen aan pijn verlichting.
Pijn kent volgens Melzack en Wall’s Gate control theory drie dimensies: sensorisch, affectief, en cognitief-evaluatief. Kabat-Zinn beschrijft dat het op niet beoordelende wijze waarnemen van pijnsensaties, en de emotionele en cognitieve reacties, de pijnsensaties en de reacties relatief ontkoppeld: de geconditioneerde emotionele reacties op pijn worden door het ‘onthechte’ waarnemen van zowel de pijn als de reacties van elkaar ontkoppeld.
Ook de vermindering van spierspanning beschreven bij meditatie kan de pijn verlichten.

Opmerking samenvatter
Al met al lijkt mindfulness training voor ouderen met chronische lage rugpijn een zinvolle interventie die door fysiotherapeuten aangeboden kan worden.