Patiënten met een somatofome pijnstoornis verwerken de emotionele dimensie van pijn sterker

Een somatoforme pijnstoornis (DSM IV) heeft een life-time prevalentie van 12,2%. De stoornis wordt regelmatig in verband gebracht met emotionele disregulatie. De auteurs van dit artikel veronderstellen dat patiënten met een somatoforme pijnstoornis een verhoogde activiteit hebben in hersenstructuren die betrokken zijn bij de emotionele dimensie van de pijnervaring. Dit wilde de auteur met een fMRI bevestigen.

Methode

Aan dit onderzoek deden twaalf (rechtshandige)vrouwen met een somatoforme pijnstoornis mee. Ze hadden tenminste 2 jaar klinische pijn. Alleen deelnemers die een sterke emotionele pijnbeleving hadden werden toegelaten tot dit onderzoek. Dit werd gemeten met de Pain Perception Scale (PPS). Dertien gezonde volwassen vrouwen van dezelfde leeftijd dienden als controle groep.

Meetinstrumenten

• Emotionele dimensie van pijn: subschaal van de Pain Perception Scale (PPS, Geissner,1995).
• Pijn intensiteit: numerical rating scale (NRS).
• Somatoforme symtomen: Screening for somatoform symptoms (SOMS-2, Rief, 1997).
• Algemeen psychologisch/sociaal functioneren: Gloal assessment of functioning (GAF).
• Psychiatrische stoornissen: Structured psychiatric interview (SCID).
• Depressie: Bech depression inventory (BDI, Beck, 1998)

Eerst werd de individuele pijndrempel voor warmte vastgesteld. Op een later moment ondergingen beide groepen een serie van 8 pijnlijke en 8 niet-pijnlijke warmte stimuli terwijl er een fMRI scan werd gemaakt. De warmte stimuli lagen respectievelijk 1 graad boven en 3 graden onder de individuele pijndrempel voor warmte. Elke warmte stimulus had een duur van 40 seconden. Na de fMRI werd de deelnemers gevraagd de actuele pijn en onplezierigheid aan te geven op een NRS.

Resultaten

De klinische pijn zat vooral in het bewegingsapparaat (hoofd, nek, ruk, kaak, bekken, onderbenen). De individuele pijndrempel voor warmte was in beide groepen hetzelfde (44,8graden). De intensiteit van de pijnstimuli en de emotionele beleving van de pijnstimuli was in getal in de patiëntengroep iets hoger, maar dit was geen statistisch significant verschil. Poweranalyse liet zien dat als er 60 deelnemers meegedaan zouden hebben, de gevonden verschillen wel significant zouden zijn.

De cerebrale verwerking van de pijnstimuli

In vergelijk met de gezonde controlegroep heeft de somatoforme pijngroep een verhoogde hersenactiviteit in de volgende hersengebieden:

Regio van verhoogde activatie	Mogelijk rol bij pijn
Controlaterale amygdala& Ipsilaterale parahippocampale gyrus	Amygdale speelt een rol bij de basis emoties. Waarschijnlijk speelt ze ook een rol bij de integratie van nociceptieve informatie, en heeft een faciliterende en inhiberende rol in het moduleren van emotioneel pijngedrag.Sensitisatie experimenten met pijnstimuli gedurende 12 dagen veroorzaken een verhoogde activiteit in de amydala en hypocampus. Pijnmodulatie door angst berust ook op veranderingen in activatie in de hypocampale formatie.
Anterior/mid-insula	Betrokken bij de affectieve dimensie van pijn.
Primaire en secondaire somatosensorische cortex
Inferior partetale cortex.

De somatoforme pijngroep toonde tevens een verlaagde activiteit ten opzichte van de gezonde controlegroep in de volgende hersengebieden:

Regio van verlaagde activatie	Mogelijk rol bij pijn
Ventromediale prefrontale /orbitofrontale cortex.	Hypoactiviteit speelt mogelijk een rol bij het in stand houden van chronische pijn.Catastroferen over pijn is ook geassocieerd met een hypoactiviteit in deze regio.

Soortgelijke patronen van verhoogde en verlaagde activatie vond men ook in eerder onderzoek bij chronische ideopatische pijnsyndromen, zoals chronische lage rugpijn, fibromyalgie en irritable bowel syndrome.
Hoewel de groepen ook verschillen in de mate van depressie kan dit niet de verschillen in hersenactivatie verklaren, omdat deze verschillen na uitfiltering blijven bestaan.
De gerapporteerde pijndrempel, pijnintensiteit en emotionele pijnbeleving was tussen de groepen (nagenoeg) gelijk, terwijl er op de fMRI wel verschillen in verwerking van de pijnstimuli werden gevonden. Dat betekent dat zelfrapportage maten niet gevoelig genoeg zijn om de verschillen in pijnbeleving tussen deze gezonde mensen en patiënten met somatoforme pijnstoornis adequaat vast te stellen.