Hypnose effectiever dan ontspanning bij chronische orofaciale pijn

Montgomery e.a. (2000) stelt in zijn overzichtsartikel dat hypnotische interventies bij 75% van de pijnpatiënten verlichting van de pijn kan geven. Een andere recente review van RCT’s naar het effect van hypnotische analgesie behandeling bij migraine, artritis, lage rugpijn, kanker en andere aandoeningen, komt tot de conclusie dat dit effectiever is dan geen behandeling of andere niet-hypnotische interventies (Jensen & Patterson, 2006). Omdat het effect van hypnose bij chronische idiopatische orofaciale pijn nog weinig systematisch onderzocht is voerden de auteurs dit onderzoek uit.

Methode

Aan dit onderzoek deden 44 patiënten mee met chronische idiopatische orofaciale pijn die naar een orofaciale kliniek waren gestuurd. De patiënten hadden langer dan 6 maanden last van pijn waar geen pathologische verklaring voor te vinden was. De patiënten werden random toegewezen aan een hypnose groep (n=22) en een controle groep (n=22) bestaande uit progressieve relaxatie.

Hypnose groep: deze groep kreeg gemiddeld 5 behandelingen bestaande uit progressieve relaxatie, geleide verbeelding instructies naar een prettige veilige plaats, individueel afgestemde pijnsuggesties om de pijn te beheersen of te veranderen, en dissociatie van pijn. Tijdens de trance toestand werd bovendien gepoogd de individuele coping met dagelijkse stressoren positief te beïnvloeden evenals de stressmanagement vaardigheden. Zo werden egoversterkende suggesties gegeven, suggesties om slechte herinneringen en de daaraan gekoppelde gevoelens van hulpeloosheid los te laten, regressie naar goede herinneringen en deze ankeren, verbeelding van toekomstig goed functioneren, en posthypnotische suggesties gericht op verminderde aandacht voor pijn en toegenomen aandacht voor goede herinneringen en plezierige activiteiten.
Controle groep: de controle groep onderging gemiddeld 5 sessies van progressieve relaxatie inclusief visualisatie van een prettige veilige plaats.

Metingen

• Pijn: (a) 3 maal daags pijn op een VAS optekenen, (b) McGill pain questionnaire, en (c) pijnoppervlakte via pijntekeningen.
• Medicatie: het gebruik van analgetica, carbamazepnie, en gabapentin gebruik werd vastgelegd.
• Slaap: zes puntsschaal verlopend van geheel niet geslapen tot goed geslapen.
• Psychologische symptomen: angst, depressie, somatisatie, interpersoonlijke gevoeligheid, vijandigheid, obsesief-compulsief etc, via de Symptom Check List (SCL).
• Kwaliteit van leven: SF36
• Hypnotiseerbaarheid: standford hypnotic clinical scale (SHCS: Morgan and Hilgard, 1978). Deze schaal werd achteraf afgenomen om de experimentatoren hier blind voor te houden.
• Pijn coping strategieën: Coping Strategies Questionnaire: afleiden van pijn, pijn sensaties herinterpreteren, coping zelfuitspraken, negeren van pijn sensaties, bidden en hopen, catastroferen, en activiteiten niveau verhogen.

Resultaten

De twee onderzoeksgroepen zijn bij aanvang goed onderling vergelijkbaar.

Pijn: (a) in de hypnose groep is de pijn op de VAS na de laatste behandeling met 33,1% afgenomen, in de controle groep slechts met 3,2%. De mate van hypnotiseerbaarheid speelt een belangrijke rol: in de hypnose groep verminderde de pijn bij de hoog hypnotiseerbare patiënten met 55% en de laag hypnotiseerbare met 17,9%. (b) Op de McGill Questionnaire ging bij beide groepen gezamenlijk de pijn intensiteit naar beneden, maar posthoc kon er verder geen verschil gevonden worden. (c) Het pijn oppervlak neemt in beide groepen significant af. Bij de hypnose groep neemt de pijn regio met 34,9 units, in de controle groep met 20,2 units. Tussen de groepen was er geen verschil in effectiviteit. Ook hypnotiseerbaarheid had geen effect.
Medicatie: het analgetica gebruik neemt in de hypnose groepen significant sterker af dan in de controle groep.
Slaap: de slaap verbetert in beiden groepen, maar onderling geen verschil in effectiviteit.
Psychologische symptomen: de deelnemers scoren in aanvang op alle maten opvallend hoog. De behandeling had hier geen effect op.
Kwaliteit van leven: ook hier werd geen effect gevonden.
Pijn copingstrategieën: ook dit levert geen duidelijk aantoonbare effecten op.

Hypnotische interventies en relaxatietraining blijken vooral de pijn intensiteit, pijnoppervlak, analgetica en slaap te beïnvloeden bij chronische idiopathische orofaciale pijn. Voor pijn intensiteit en analgetica gebruik doet hypnose dit significant sterker dan relaxatie training. De mate van hypnotiseerbaarheid is een belangrijke voorspeller voor effect op pijnreductie.

Opmerking samenvatter

Fysiotherapeuten die aan patiënten ontspanningsinstructies geven, kunnen gemakkelijk hypnotische interventie in hun benadering opnemen. Vanuit de diepe ontspanning die bijvoorbeeld via autogene training of progressie relaxatie bereikt wordt is het slecht een klein stapje verder om hypnotische instructies toe te voegen.