Effecten van t’ai chi zijn relevant voor de fysiotherapie

De auteurs bespreken in dit overzichtartikel de kenmerken van t’ai chi, de effecten en de gevolgen voor wetenschappelijk onderzoek.
In toenemende mate is er wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van t’ai chi als preventieve en revaliderende interventie. Positieve effecten zijn beschreven voor:

• Balans en houdingsstabiliteit.
• Spierkracht en lenigheid,
• Cardiorespiratoire fitheid,
• Immuun functie,
• Algemeen stressmanagement,

Door deze effecten is t’ai chi als interventie binnen de fysiotherapie het overwegen waard.

Bij het beoordelen van effectonderzoek is het belangrijk te weten hoe die onderzoeken zijn uitgevoerd. Want t’ai chi is een multimodale interventie bestaande uit diverse fysieke, cognitieve en rituele elementen. Omdat er bij t’ai chi zoveel componenten betrokken zijn is een ‘whole-systems’ of ‘ecologische’ benadering van onderzoek waarschijnlijk de juiste aanpak.
T’ai chi is te omschrijven als een meditatieve of interne martiale kunst. Het is een op bewegingsgerichte mind-body oefening. In essentie is het een langzame intentionele bewegingsvorm, vaak gecoördineerd met de ademhaling en verbeelding. De vroegst bekende tekst komt uit de 17e eeuw en is van Chen Wangting.

Acht therapeutische voordelen

De auteur geeft een diagram met 8 therapeutische elementen van t’ai chi die hieronder besproken worden. Niet alle elementen zijn bij t’ai chi onderzocht, maar soms als geïsoleerde laboratorium experimenten:

Spierkracht, flexibiliteit en efficiëntie: onderzoek toont dat t’ai chi de spierkracht en lenigheid bevordert, evenals een aantal neuromusculaire componenten in het staan en lopen. Dit geheel zorgt onder andere dat ouderen minder vaak vallen.
Ademhaling: t’ai chi benadruk efficiënt ademhalen, vaak lang en diep. Van ademhalingstraining is bekend dat dit gunstige gezondheidseffecten kan hebben via veranderingen in metabolisme, hart frequentie variabiliteit, bloeddruk, immuunfunctioneren en stemming. T’ai chi heeft invloed op zuurstof opname en inspanningscapaciteit en verbetert het functioneren van hartpatiënten.
Concentratie, aandacht, en mindfulness: binnen t’ai chi gaat het om langzaam en aandachtig bewegen. Van mindfullnes op zich is ondertussen bekend dat het immuunfunctioneren, pijn en stemming beïnvloedt, en het lichaamsbewustzijn (kinesthetisch gevoel) verbeterd.
Verbeelding, visualisatie, en intentie: bij t ‘ai chi gebruikt men mentale beelden om het bewegen te bevorderen (bijvoorbeeld ‘pak de mus bij zijn staart’). Verbeelding en verwachtingen kunnen de fysiologie en gezondheid bevorderen. Het visualiseren van een beweging maakt van dezelfde neuronale structuren gebruik als de echte beweging. Door het verbeelden van beweging kan de spierkracht en de coördinatie toenemen. Net als mindfulness is dit niet binnen de t’ai chi onderzocht maar binnen een andere context.
Fysieke aanraking en subtiele energie: van aanraking en massage is bekend dat dit weldadige effecten kan hebben. Het bevordert bijvoorbeeld het lichaamsbewustzijn. Naar de ‘Chi’, wel eens beschreven als levens energie, is nog erg weinig onderzoek gedaan. Het is vanuit ‘westers’ oogpunt het meest discutabele element binnen t’ai chi.
Psychosociale interactie: t’ai chi wordt doorgaans in een groep met een docent aangeleerd. Er is echter geen onderzoek naar de verschillen in effecten van het beoefenen van t’ai chi in een groep of geïsoleerd via een DVD. Maar op zich is al bekend dat bijvoorbeeld sociale steun gezondheidsbevorderend is. T’ai chi leraren observeren en corrigeren niet alleen, maar zijn vaak ook een levenscoach. Ze hebben een positieve verwachting van de leerling en proberen zelf een goed levensvoorbeeld te zijn. Dat is breder dan de rolopvatting van bijvoorbeeld fysiotherapeuten binnen biomedische setting.
Alternatief gezondheidsparadigma, filosofie, spiritualiteit: sommige mensen voelen zich aangetrokken tot het alternatieve model van t’ai chi of de onderliggende filosofie en spiritualiteit (taoïsme en boeddhisme). In toenemende mate is er onderzoek die positieve mentale en fysieke effecten laten zien van bepaalde levensfilosofieën, religie en spiritualiteit.
Rituelen, iconen, en omgeving: de bijna geritualiseerde herhaling van de bewegingen zelf, maar ook de dagelijkse herhaling van de oefening vormt op den duur een vast punt. Bovendien bevatten de trainingsruimtes vaak symbolische of natuurlijke elementen. Deze mix van ritueel (herhalen), symbolen en de omgeving creëren een cultureel betekenisrijke omgeving. In die zin wordt de leerling ‘opgenomen’ in een rijke traditie. De herhaling kan als het ware een lichte vervaging van het ‘ik’ geven, waardoor iemands positie ten opzichte van ongemak en functiestoornissen veranderd.

Wetenschappelijk onderzoek naar t’ai chi

Het bovenstaande laat zien dat onderzoek naar de werkzaamheid van een geïsoleerd element binnen t’ai chi doorgaans niet goed mogelijk is. Placebo gecontroleerd onderzoek is net zoals binnen de psychotherapie moeilijk uit te voeren. Gezien de multimodale aard van t’ai chi is onderzoek gebaseerd op een ‘ whole-system’ ecologisch raamwerk zinvoller. In een vervolg artikel van de auteurs gaan zij hier dieper op in.