Negatieve verwachting maakt stimulus pijnlijker

De beleving van noxische stimuli wordt voor een deel bepaald door verwachtingen die we rond de stimuli hebben. Een noxische stimulus doet meer pijn als men vooraf een waarschuwingssignaal geeft dat er een stimulus komt met hoge intensiteit, dan wanneer men een waarschuwing geeft dat er een stimulus komt van lage intensiteit. Aan de andere kant, als men pijnverlichting verwacht dan treedt dit ook vaak op.

Zo maakt het ook uit of we wel of juist niet naar een stimulus kijken. Als we kijken naar een tactiele stimulus wordt de sensorische drempel verlaagd. Wegkijken bij pijn lijkt daarom een gepast advies.

De huidige onderzoekers willen in een experimentele setting bekijken wat het effect is op de pijnervaring van (1) verwachtingen, (2) voorwaarschuwingen en (3) visuele aandacht.

Methode

Aan dit onderzoek deden 33 gezonde proefpersonen mee (gemiddelde leeftijd 28 jaar). Elke proefpersoon kreeg 32 maal via een staafje een koude stimulus (-20 graden) van een halve seconde toegediend op de achterzijde van de hand. Een dergelijke korte koude stimulus kan als warm en als koud waargenomen worden. Drie omstandigheden werden rond de stimulus aanbieding gemanipuleerd.

Rood of blauw signaal: de proefpersoon zag een rood lampje of een blauw lampje. De deelnemers werd verteld dat het rode lampje ‘heet’ betekende en het blauwe lampje ‘koud’. Rood is dus schadelijker.
Wel of geen voorwaarschuwing: een voorwaarschuwing werd gecreëerd door het lampje 1 á 2 seconden voor de koude stimulus aan te doen. Als het lampje tegelijkertijd met de koude stimulus aanging was er dus geen voorwaarschuwing.
Wel of niet wegkijken: de deelnemer keek weg van de koude stimulus (maar zag nog wel de kleur van het lampje) of hij keek niet weg.

Het combineren van deze drie omstandigheden leidde tot 8 aanbiedingspatronen, bijvoorbeeld: roodlampje, voorwaarschuwing, wegkijken of bijvoorbeeld roodlampje, zonder voorwaarschuwing, niet wegkijken etc. Elke deelnemer kreeg elk van de acht aanbiedingspatronen vier maal aangeboden (totaal dus 32 koude stimuli per persoon).

Meeting

Na elke stimulus moesten de deelnemers op vier VAS schalen hun ervaringen vastleggen: temperatuur (extreem koud – extreem heet), pijn onaangenaamheid, pijn intensiteit, druk van de stimulus.

Resultaat
Het verschil in beleving van deze korte koude stimulus is opvallend. Wanneer het rode lampje aan was werd deze noxische stimulus als heter, onaangenamer en intenser waargenomen dan wanneer het blauwe lampje aan was (zie tabel).

roodlampje

blauwlampje

Verschil op de VAS!

Temperatuur

7,3

1,8

5,5

Onaangenaamheid

6,3

2,8

3,5

Intensiteit

5,6

2,6

3

Het geven van een voorwaarschuwing of het wegkijken had alleen effect als het gecombineerd werd met het rode lampje. Een voorwaarschuwing zorgt dan dat de noxische stimulus als onaangenamer wordt beleeft (VAS verschil 1,1) en kijken naar de noxische stimulus zorgt dan dat de stimulus als meer intensief (VAS verschil 0,9) en hoger van temperatuur (VAS verschil 2) wordt waargenomen.

Conclusie

Dit onderzoek toont mooi aan dat negatieve verwachtingen de beleving van pijn beïnvloeden en dat kijken naar de stimulus en voorwaarschuwingen alleen een negatief effect hebben als men verwacht dat de stimulus schadelijk zal zijn.