Vergeven gunstig voor gezondheid en pijn

Recente reviews die de relatie tussen vergeven en gezondheid beschrijven stellen dat vergeven:

• een emotioneel gerichte coping strategie is die de gezondheid kan bevorderen.
• dit gunstige effect op de gezondheid waarschijnlijk via het reduceren van de nadelige effecten niet-vergeven en niet zozeer door een toename in positieve emoties.
• zowel de fysieke als de mentale gezondheid kan bevorderen, vooral als ze vanuit altruïstisch motief plaatsvindt.
• Interventies gericht op vergeving gepast zijn binnen de gezondheidszorg, maar weinig toegepast worden.

De auteurs beschrijven in dit artikel een update van de bovenstaande bevindingen.

Definitie van vergeven

Niet kunnen vergeven kenmerkt zich door ervaren onrecht alsmaar te ‘herkauwen’ . Vergeven kan men opvatten als een proces richting het verminderen van ‘niet vergeven’. In vergeven kan een innerlijke component onderscheiden worden van uiterlijk gedrag. Bijvoorbeeld: innerlijk vergeven, maar het niet uitdrukken of uiterlijk vergeven, maar het van binnen niet zo voelen.
Men maakt bovendien een onderscheid tussen ‘decisional’ vergeven en emotioneel vergeven. Decisional vergeven speelt als men besluit om het eigen gedrag naar de persoon weer ten goede te keren. Emotioneel vergeven is als men dat van binnen ook echt zo ervaart. Decisional vergeven vermindert vijandigheid, maar niet perse de stressreactie. Ze zal gezondheid vooral indirect via verbeterde relaties bevorderen. Emotioneel vergeven is meer direct aan gezondheid gekoppeld door het verminderen van negatieve emoties en stress, en het bevorderen van positieve emoties.
Vergevingsgezindheid is een persoonlijkheidskenmerk. Het effect hiervan op gezondheid is meer onderzocht dan vergeven als proces op zich. Het kan soms jaren duren voordat vergevingsgezindheid zijn positieve effecten laat zien. Dat is op zich niet vreemd gezien de lange tijd die het ook vraagt voordat stress zijn fysieke impact heeft.
Jezelf vergeven is ook een construct dat een gunstig effect kan hebben op fysieke gezondheid. Het gaat er hierbij om dat men stopt het zichzelf iets te verwijten na een in het verleden gemaakte fout. Zelfverwijten verminderen de zelfzorg, creëren gevoelens van angst en depressie, en demotiveren in algemene zin.

Bevindingen uit neurowetenschappen en psychofysiologie

Een voor fysiotherapeuten interessante bevinding uit fMRI is dat de anterior cingulate cortex (ACC) zowel betrokken is bij fysieke pijn als emotionele pijn. Bovendien blijkt dat de ACC sterk reageert als proefpersonen in een experiment iemand iets vergeven. De relatie tussen vergeven en pijnvermindering wordt daardoor aannemelijk. De studies naar perifere fysiologie en vergeven laten zien dat niet kunnen vergeven geassocieerd is met verhoogde cardiovasculaire reactiviteit. Niet alleen tijdens herinneringen, beelden of praten over de morele pijn, maar ook als men zich op iets anders probeert te concentreren.
Vergeven daarentegen verbetert de gezondheid doordat het de negatieve effecten van niet kunnen vergeven vermindert en omdat men meer positieve emoties krijgt (bij emotioneel vergeven worden haatgevoelens vervangen door meer prosociale gevoelens).

Interventies gericht op vergeven binnen een medische setting

Enkele voorbeelden die de auteurs noemen zijn:
In gezinnen met een zieke voelen sommige gezinsleden zich soms schuldig of boos om bepaalde dingen die er gebeurt zijn. Het bespreken van schuld en vergeven kan hier gunstig zijn.
Er zijn studies die laten zien dat personen met een verhoogd risico op een coronaire hartaandoening baat hebben bij interventies die vergeven bevorderen. Dit komt doordat vergeven vijandigheidgevoelens verminderd. Van gevoelens van vijandigheid is al jaren bekend dat dit geassocieerd is met hartproblematiek.
Carson (2005) laat zien bij personen met chronische lage rugpijn dat boosheid, en de emotionele- en sensorische dimensie van pijn minder was als men meer vergevensgezind was. Rippentrop (2005) toont aan dat patiënten die vergevensgezind zijn, minder pijn in het dagelijks leven hebben en ook minder intens.
Mensen met hersentrauma nemen dit vaak een ander kwalijk (bijvoorbeeld omdat een ander dit veroorzaakt heeft). Deze boosheid kan onder andere tot therapieontrouw leiden.

Opmerking samenvatter

Vergeven bevorderen is een complexe interventie en hoort niet bij de kerntaak van de fysiotherapeut. Voorlichting over de relatie tussen het gezondheidsprobleem en algemeen herstelbelemmerende en herstelbevorderende factoren echter wel. De patiënt op een gepast moment voorlichten over de nadelig effecten op pijn van gevoelens van boosheid en wrok en de rol van vergeven kan voor sommige patiënten een zet in de goede richting betekenen.