Ellis over krachtig aan jezelf werken

In dit artikel uit 1979 spoort Albert Ellis de cliënt aan hard aan zichzelf te werken en beschrijft hij hoe men dat kan bevorderen. De beschrijving die hieronder volgt is een samenvatting.

Psychotherapeuten beschrijven vaak krachtige- en energieke technieken, maar bespreken zelden het thema krachtig werken door de patiënt. Er zijn zelf stromingen die kracht toeschrijven aan een of andere universele kosmische kracht, maar dat is niet de richting die RET voorstaat. RET meent dat verandering veroorzaakt worden door eigen inspanningen en niet door een of andere bron die gemakkelijk aan te boren is.

Basis thema’s in kracht en energie bij gedragsmatige verandering

We weten vanuit RET dat de opvattingen van de cliënt in hoge mate zijn gedrag en emoties bepalen. Als opvatting zo belangrijk zijn, hoe kunnen we dan die opvattingen krachtig veranderen. Binnen de sociale psychologie heeft men dit al onderzocht onder het thema overreden.

Het probleem van intellectueel en emotioneel inzicht

Men kan intellectueel inzicht hebben maar ook emotioneel. Bij het eerste beperkt het inzicht zich tot het weten van een feitje, bij het tweede is het doorleefd opgenomen in het eigen systeem van opvattingen. In wezen gaat het hier om de vaak gehoorde uitspraak van cliënten: ik weet dat het waar is maar het voelt nog niet zo. De cliënt moet er dan zelf krachtig aanwerken om te komen van een intellectueel inzicht naar een emotioneel inzicht.

Wat zijn de kenmerken van emotioneel inzicht?:

1. De cliënt heeft in ieder geval het intellectuele inzicht dat hij disfunctionele emoties en gedragingen heeft.
2. Hij heeft door dat daar oorzaken voor zijn.
3. De cliënt begrijpt dat hij daar zelf een aandeel in heeft in de vorm van de irrationele beschouwing.
4. Ook al heeft het verleden ermee te maken, de cliënt beseft dat hij de verstoring in het heden onderhoudt.
5. De cliënt ziet duidelijk, sterk en vaak wat hij aan de irrationele ideeën kan doen.
6. Hij heeft zich voorgenomen daar hard aan te werken.
7. Hij neemt dit niet alleen voor, maar voert het ook krachtig en consequent uit.
8. Hij blijft ook aan nieuwe storende emoties werken en blijft zichzelf krachtig overtuigen van algemene opvattingen die toekomstige verstoringen minder aannemelijk maken zoals:
9. Niets is verschrikkelijk.
10. Ik kan altijd mijzelf accepteren, welke fout ik ook heb gemaakt.
11. Veel dingen zijn ongemakken, maar geen rampen.
12. Alle mensen, ik inclusief, zijn ongelofelijk feilbaar en zullen daarom altijd fouten maken. Dat is onplezierig en ongemakkelijk maar niet het einde van de wereld.
13. De cliënt erkent dat er geen ander weg is om zich beter te gaan voelen dan op deze wijze keihard te werken.

The preceding rules may be partially summarized by saying that people who have intelectual insight see how they create their own disturbances and what they can do about uncreating them, but tend to see these things lightly, occasionally, and weakly; those who have emotional insight see the same things intensely, often, and strongly. Sometimes, more to the point, people with emotional insight normally work very hard, very often, and very powerfully at giving up their self-defeating Beliefs and acting against them, while people with intelectual insight do this kind of work mildly, seldom, and weakly.

Onzin thema’s in het gebruiken van kracht en energie

Als het bovenstaande waar is, is gedragsverandering meer een zaak van hard werken en veel oefenen dan van alleen maar inzicht. Wilskracht is gemakkelijk geprikkeld, maar wordt moeilijk in daden omgezet. Wilskracht en motivatie zijn weliswaar ook erg belangrijk maar zeker niet voldoende. Voor verandering is handelen nodig.
Vandaar ook dat de aanname dat er een of andere mystieke energie is waar men mee in contact kan komen in dit opzicht ongunstig is. Vooral als men veronderstelt dat dit zonder al te veel moeite kan. Aan deze wens ligt een lage frustratie tolerantie ten grondslag en die onderhoud juist de stoornis: ‘ik moet de dingen snel en gemakkelijk krijgen’. Het voorkomt dat men hard gaat werken, als men denkt dat het van ‘god’ moet komen.

ZEN is een voorbeeld van een stroming waarin men wel keihard werkt om ‘het uiteindelijke’ te bereiken. Ellis twijfelt weliswaar of dat ‘uiteindelijke’ bestaat, maar erkent dat ZEN door de discipline gunstige effecten heeft. Door deze discipline is het erg moeilijk om er een lage frustratie tolerantie op na te houden. ZEN en aanverwante methoden geven door het harde werken emotioneel inzicht, het zijn in ieder geval denksystemen. Wat voor een nonsens je ook op religieus gebied gelooft, als er discipline en gezonde rituelen bijkomen kijken wordt je in ieder geval sterker en gezonder. Je leert dat je op je eigen zelfcontrole kan bouwen.

Een operationele definitie van kracht en energie in gedragsverandering

Ellis licht de technieken voor een krachtige verandering toe aan de hand van een veel voorkomend irrationeel idee:

Ik moet me adequaat gedragen in taken en moet op deze wijze de goedkeuring van anderen winnen. Als dat niet lukt dan is dat verschrikkelijk en kan ik dat niet uitstaan. Door me ‘slecht’ te gedragen en afkeuring te krijgen bewijs ik dat ik geen knip voor de neus waard ben.

Men kan de volgende dingen doen om emotioneel inzicht te krijgen. De taken overlappen wat:

• Vaker: men moet keihard en vaak werken aan het disputeren van deze gedachten doormiddel van vragen zoals ‘waar is het bewijs dat ik goed moet presteren, waarom maakt dat mij tot een slecht persoon, waar staat geschreven dat het verschrikkelijk is?’ Men krijgt dan een meer compleet inzicht in de irrationaliteit en er ontstaat dan een nieuw rationeel effect. Het gaat erom dat men deze filosofieën vaker gaat geloven dan de irrationele.
• Meer omvattend of algemeen: we houden er vaak meerdere gedachten tegelijkertijd op na. Het gaat erom dat je er aan werkt telkens meer rationele opvattingen te hebben en telkens minder irrationele. Bijvoorbeeld gaan geloven dat je de goedkeuring van anderen niet nodig hebt om prettig te leven en dat je jezelf kunt accepteren ongeacht datgene wat je doet of hebt.
• Sterker: je moet de rationele gedachten sterker gaan geloven dan de irrationele. Dus niet licht denken dat je de goedkeuring niet nodig hebt, ook al zou dat wel prettig zijn, maar sterk! Dus in plaats van te denken ‘het zou beter zijn als…’, kan men beter denken ‘het is beter dat…’.

Rationeel heeft men een sterke opvatting omdat bijna al het bewijs in die richting wijst. Irrationeel heeft men een sterke opvatting omdat men het gevoel heeft dat het zo is, ongeacht bewijs. In beide gevallen is men sterk van de juistheid van de opvatting overtuigd en de sterkte van deze overtuiging correleert met het zich ernaar gedragen.

Het gaat er om de sterke irrationele opvattingen te verzwakken en zwakke rationele opvattingen te versterken. Dat kan door je af te vragen:

1. Waar is het empirische bewijs dat ik me goed moet gedragen?
2. Is er een universele wet die mijn opdraagt me goed te gedragen?
3. Welke ramp zou gebeuren als je afkeuring zou oogsten door een fout?
4. Zou ik dan een totaal waardeloze persoon zijn?
5. Zal een geheimzinnige kracht me veroordelen als waardeloos?
6. Je moet deze irrationele opvatting krachtig onderbreken en vervangen met een rationele opvatting. ‘Waarom moet ik in godsnaam presteren en waar is in vredesnaam het bewijs dat ik goedkeuring moet oogsten. Antwoord: ‘er is
7. verdomme geen enkele reden dat ik goed moet presteren. En als ik de goedkeuring niet win, ‘hell’, dan niet, ik zal er niet aan sterven’.
8. Je kunt je zelf tegen-indoctrineren met: ‘ik ben prima zoals ik ben, als men me niet accepteert, zoeken ze het maar uit.’

En verder…

Neem jezelf voor krachtig aan de irrationele opvattingen te werken. ‘Ook al is het het laatste wat ik doe ik zal keihard werken aan onvoorwaardelijke zelfacceptatie. Ik weet dat ik kan leven zonder de goedkeuring van anderen, en dit is het meest belangrijke inzicht dat ik ooit kan hebben, het zal me lukken.’

Spoor je zelf krachtig aan om tegen je irrationele opvattingen in te gaan handelen, zodat de rationele opvattingen bekrachtigd worden. In het bovenstaande voorbeeld: neem het risico om op een taak te falen in plaats van de taak te vermijden. Maak bewust een fout om te zien dat er inderdaad geen ramp gebeurt. Vertel iemand iets slechts van jezelf met de kans afkeuring te oogsten. Gebruik rationeel emotieve verbeelding (REI): verbeeld je dat je een fout maakt, maar zorg dat je je alleen teleurgesteld voelt en niet in paniek of depressief.

Accepteer dat terugval in je oude irrationele opvattingen vaak voorkomt. Mensen hebben nu eenmaal een neiging tot irrationeel denken. Vervloek je zelf niet voor terugval maar gebruik je energie om je weer op het herstel te richten. Meestal leer je van je terugval en komen ze geleidelijke minder voor. Maar geheel verdwijnen zullen ze niet. Hoe vaak je ook terugvalt blijf je voornemen jezelf een meer passende wijzen van denken aan te leren.

Wees niet bang soms tijdelijk verzachtende methoden te gebruiken, zoals relaxatie, prettige afleiding, yoga en meditatie, fysieke oefeningen (sport), emotieve methoden en andere afleidende methoden. En misschien zelfs alcohol, medicijn en marihuana, maar realiseer je dat dit niet tot een diepgaande filosofische verandering leidt en soms daar zelfs mee interfereert. Het zijn hele zwakke- en weinig krachtige wegen naar verandering. Ze zijn verzachtend en toedekkend van aard en kunnen leiden tot schaamte gevoelens. Deze verzachtende methoden kunnen wel tijdelijk gebruikt worden om bij te tanken zodat je daarna weer hard aan jezelf kunt werken.