Wat zijn de Bartenieff fundamentals: definitie, doel en essentie?

9-11-Wat zijn de Bartenieff fundamentals definitie doel en essentie_251794675

Dit is samenvatting en bewerking van een hoofdstuk uit Making Connections van Hackney. Het boek van Hackney geeft een goed overzicht van de werkwijze van Bartenieff. In deze samenvatting wordt beschreven nu eigenlijk de essentie en doelen zijn van deze methode.
Dit artikel maakt onderdeel uit van een serie:

Hackney geeft de volgende definitie:

‘Bartenieff fundamentals is een benadering van basale lichaamstraining die zich richt op het ontwikkelen van patronen van connecties in het lichaam volgens de principes van efficiënt bewegend functioneren binnen een context die persoonlijke expressie en psychofysiologische betrokkenheid aangemoedigd.’

  1.  … een benadering van basale lichaamstraining…: de manier van trainen wordt afgestemd op de leerstijl van de patiënt en de fase in het proces. Soms ligt er een accent op kinesthetisch leren, soms op leren via geluid en beeld, soms zijn gevoelens en emoties onze leraar, dan weer zijn herhalende oefeningen nodig, op weer een ander moment is begrip van conceptuele materiaal nodig. Oefeningen zijn belangrijk, maar zijn niet de essentie van het systeem. ‘Fundamentals’ is niet een systeem van oefeningen. Desalniettemin zullen oefeningen wel gerepeteerd moeten worden om het neuromusculaire systeem een nieuwe manier van bewegen aan te leren. De patiënt moet zich dus wel de oefeningen eigen maken. Het gaat er daarbij niet om de specifieke bewegingen uiterlijk te kunnen tonen, maar om de innerlijke patronen in connectieve paden binnen het neuromusculaire systeem te ontwikkelen. Als de fysiotherapeut de principes en de concepten van de methode begrijpt wordt hem/haar aangeraden om ook eigen oefeningen te ontwikkelen.
  2. patronen van connecties in het lichaam volgens de principes van efficiënt bewegend functioneren…: voor een deel steunt dit op de persoonlijke ontwikkelingsprogressie van de eerste vijf jaar en dit op volwassen leeftijd weer her-inneren. Voor een ander deel steunt dit op wat anatomisch en kinesiologisch juist is. Als we op volwassen leeftijd de vroege innerlijke lichaamsconnecties gaan herontdekken doen we dat via de proprioceptieve- en kinesthetische kennis die al in het lijf aanwezig is. De patiënt beweegt bij dit ontdekken zelf en wordt niet, zoals in andere systemen, bewogen door een fysiotherapeut. Er zal weliswaar soms wat gezegd worden over patronen in connectiviteit in anatomische termen, maar het gaat natuurlijk om het ervaren van die innerlijke connectiviteit. Efficiënt functioneren ontstaat nu eenmaal uit efficiënt functioneren – dat wil zeggen de kennis daadwerkelijk gebruiken in het actuele bewegen.
  3. binnen een context die persoonlijke expressie en psychofysiologische betrokkenheid aangemoedigd…: om deze context te creëren moet de fysiotherapeut respect hebben voor zowel de overeenkomsten als unieke verschillen tussen patiënten. Men moet geïnteresseerd zijn in wat bewegen voor de patiënt in zijn leven betekent en wat de patiënt beweegt om bepaalde bewegingskeuze te maken. Dat betekent werken met verschillende wegen naar persoonlijk functioneel-expressief functioneren: verbeelding, metafoor, innerlijke karakteristieken, etc. die bewegingen ontlokken die van binnenuit komen en die verbinden met de wereld.

Men moet de tijd nemen om zowel met zichzelf te zijn als met een set bewegingssequenties of anatomische kennis. Daarom is het bewegen vanuit persoonlijke beelden of concepten een belangrijk onderdeel van de bewegingsexploratie’s. Om terug te komen in ‘de wereld van bewegen’ moet je het vullen met jezelf. En daarom moet de patiënt contact maken met zijn innerlijke zelf, anders blijft het bewegen eenvoudigweg imiteren. Dit is uitdagend in de huidige tijd omdat zoveel extern gedicteerd is. Fundamentals is een vorm van lichaamstraining die de patiënt aanmoedigt te voelen wat fundamenteel is voor zijn eigen organisme en hoe hij/zij via het lichaam en bewegen in de wereld staat. Zonder deze open onderzoekende attitude is er geen basis om geïntegreerd bewegen in je eigen leven te brengen. Bewegen, ook topprestaties, loopt dan het risico geïsoleerd te blijven binnen een afgescheiden levensdomein zoals atletiek of dansen. Daarmee is voluit leven ingeperkt. Bewegen is een manier ‘weten’ binnen het totale leven. Dus thema’s als ‘zin’ en ‘integratie in eigen leven’ spelen bij fundamentals.

TIP:  Zazen, adem en hartvariabiliteit

Laban Movement Analysis (LMA)

Omdat de Bartenieff fundamentals ingebed liggen in het raamwerk van de Laban Movement Analysis (LMA) is het werken met het lichaam onderdeel van een groter systeem van veranderende bewegingselementen, waaronder:

  • Body: verandering van neuromusculaire patronen op lichaamsniveau. (hier boven al benoemd)
  • Effort: veranderingen in de expressie van innerlijke dynamische gevoelsvolle impulsen (bijvoorbeeld intenties en drives).
  • Shape: veranderingen in expressie in het vormen van (bewegings)relaties tussen het zelf-omgeving.
  • Space: verandering in expressie van de eigen bewegings ‘space’ in de wereld.

Binnen Laban Movement Analysis worden de relaties tussen anatomisch functioneren, vormaspecten, ruimtelijk helder bewegen, en persoonlijke gevoelens altijd in ogenschouw genomen. We streven ernaar meer effectief/efficiënt te bewegen. We zullen ook beter gaan zien hoe bewegen ook onze gevoelens en het conceptuele denken beïnvloedt. Zo kan tijdens een fysiotherapeutische sessie de volgende processen worden geactiveerd. Bij het bewegen vanuit het bekken kan de patiënt het beeld krijgen van het bekken als een schaal, het gevoel van voorwaarts gaan, de metafoor ervaren van voorwaarts in het leven gaan, de dynamische effort kwaliteiten verkennen en daarmee spelen, misschien genieten van het bewegen, merken dat ‘voorwaarts bewegen’ staat voor het onbekende tegemoet treden, merken hoe je je daartoe verhoudt of je dat wil veranderen.
Al deze ingangen tijdens het bewegen maakt de patiënt meer bewust van alle functioneel-expressieve kwaliteiten die in zijn bewegen besloten liggen en helpt hem/haar deze verder ontwikkelen richting functioneel-expressief effectief/efficiënt bewegen.

Wat is het doel?

Hackney beschrijft dit als volgt:

‘Het doel van de Bartenieff fundamentals is het faciliteren van een levendig samenspel tussen innerlijke connectiviteit en uiterlijke expressiviteit om de kwaliteit van leven te verrijken.’

Een tussendoel voor de fysiotherapeut richting kwaliteit van leven is kwaliteit van bewegen: het domein bij uitstek voor de fysiotherapeut.

LevendigsamenspelHet is dus belangrijk te beseffen dat het doel zich specifiek richt op het niveau van een levendig samenspel tussen deze twee factoren binnen bewegen. Als het doel alleen innerlijke connectiviteit is dan bevinden we ons op hetzelfde terrein als lichaamstherapieën, klassieke fysiotherapie en zelfs psychotherapie. Als doel alleen uiterlijke expressiviteit zou zijn begeven we ons op het terrein van de uitvoerende kunstenaars. Geen van deze twee factoren zijn het doel, maar het doel is het levendige samenspel tussen deze twee factoren.
Binnen een fysiotherapeutische setting zal men echter het ‘accent’ binnen de behandeling meer houden bij de lichamelijke innerlijke bewegingsconnectiviteit en de lichamelijke bewegingsexpressiviteit. En niet zozeer met bijvoorbeeld de mentale interconnectiveit wat het terrein van de psychotherapeut is. Bovendien zal doorgaans de innerlijke lichamelijke bewegingsconnectiviteit meer accent krijgen dan de expressieve zijde. Toch zal er ook aandacht zijn voor de expressieve aspecten van het bewegen, omdat als de fysiotherapeut dit niet zou doen hij/zij feitelijk weer een splitsing aan tussen lichaam en geest aanbrengt. Dat is jammer, want we willen juist de patiënt begeleiden richting ‘voluit geïntegreerd bewegen’ omdat een deel van zijn beperkingen en klachten juist door bijvoorbeeld ‘bewegingsisolatie’ en ‘verkramping’ ontstaat. De ‘fundamentals’ verbeteren in die zin niet alleen de kwantitatieve en kwalitatieve aspecten van het bewegen, maar ook de kwaliteit van leven van de patiënt.
Innerlijke connectiviteit en uiterlijke expressiviteit bevinden zich in een co-creatieve relatie met elkaar, en deze relatie is constant veranderlijk. En of je nu een danser, atleet of zakenman ben, een volledig functionerend-expressief lichaam vergroot de mogelijkheden in het leven.

TIP:  Conflictmanagement binnen een fysiotherapeutische setting

Wat is de kern van training in fundamentals?

Hackney stelt voor dit al bewegend in het eigen lichaam te ontdekken.

  • Beweeg de kern van je lichaam. Vind de Flow die daarin is. Laat bewegingen gaandeweg door je hele lichaam heen gaan. Sluit je ogen en als het gevoel van innerlijke connectiviteit ontstaat en de binnenruimte in je levendig-energiek aanvoelt, geniet daar dan even van en rust vervolgens uit.
  • Open je ogen. Kijk in de ruimte en beweeg in de ruimte. Laat nu als het ware de aandachts- en intentionele energie in de uiterlijke wereld zijn en omgekeerd ‘tank’ als het ware energie uit de uiterlijke wereld.
  • Speel nu met het samenspel tussen deze twee. Begin met het vinden van de centrale en innerlijke flow en laat dan je flow de ruimte ingaan. Laat de bewegingssequentie een figuur acht vormen die afwisselend in jezelf uitkomt en naar de wereld toe gaat. Als je naar binnen gaat laat de bewegingen dan volumineus driedimensionaal zijn zodat dit tegelijkertijd interacteert met de wereld. Je kunt waarschijnlijk verder uitwaarts bewegen als je meer naar binnen gaat en andersom. Merk op hoe lang je binnen blijft voordat je weer naar buiten gericht beweegt. Wat voelt als de juiste afstand buiten jezelf? Dit kan gaandeweg veranderen als je beweegt in je eigen kinesfeer. Merk je dat er patronen ontstaan? Begin je iets in je lijf te proeven over wat centraal is in de benadering van de fundamentals? Het samenspel tussen innerlijke connectiviteit en uiterlijke expressiviteit.

Een voorbeeld die de fysiotherapeut zelf kan uitproberen tijdens bijvoorbeeld hardlopen:

  • Concentreer je tijdens het hardlopen een tijdje zo intensief mogelijk op de innerlijke lichamelijke bewegingssensaties. Misschien ontdek je cross-laterale patronen, grouding, of bijvoorbeeld spinale patronen. Waar het nu even omgaat is vooral de ‘maximale’ innerlijke functionele gerichtheid.]
  • Concentreer je vervolgens tijdens het lopen zo goed mogelijk op de buiten omgeving. Denk daarbij bijvoorbeeld ook aan ‘de tijd die je neerzet’ en laat bijvoorbeeld (expressief) zien dat je ‘een hardloper’ bent.
  • Speel nu met die twee: soms meer binnen dan meer buiten, men soms zelfs beide tegelijkertijd! Dat laatste geeft een soort ‘totaal-beleving’ van het hardlopen.
TIP:  Effecten van psychologsiche behandeling van eczeem

Misschien was deze oefening niet gemakkelijk. Vooral de laatste stap is een moeilijke dubbeltaak. Besef dan dat gewaar-zijn (richting lichaam, omgeving of beide) training vraagt.

Een open attitude

In woorden uitgedrukt is de kern: een bereidheid om actief te participeren, en dit te waarderen, in veranderingen in patronen van relaties of patronen van veranderende relaties. Het is dus een open initiële attitude om studie van bewegen te benaderen. Om de fundamentals te bestuderen moet de patiënt bereid zijn te participeren in de veranderende (bewegings)relaties binnen in zichzelf, en vanuit zijn lijf naar de uiterlijke wereld. Er is geen recept voor de correcte proportie tussen innerlijk en uiterlijk. Als de patiënt verder naar buiten wil bewegen moet hij/zij dieper in mijn kern reiken om te weten wat belangrijk is dat naar buiten gebracht wordt. En om dieper in zichzelf te komen moet hij/zij verder naar buiten reiken. Immers, het innerlijk ‘meanderen’ lijkt zinloos zonder expressie in de grotere context van relaties buiten me. Metafoor zijn we nu feitelijk het patroon van centrum-distale connectiviteit aan het bespreken. Deze centrum-distale connectiviteit vormt de basis onder al het werk binnen de fundamentals. Het is zo basaal dat we er continu opnieuw in moeten investeren. Dit is vergelijkbaar met de gelijkmoedigheid en aandachtigheid die met mindfulness training te bereiken is. Ook deze kwaliteiten moet via oefening constant onderhouden worden. Houdt dus in de gaten dat je veel aandacht en oefening investeert in het levendige samenspel tussen innerlijke connectiviteit en uiterlijke expressiviteit, want je kunt maar al te gemakkelijk blijven hangen in de een of juist de ander.

In de taal van Laban Movement Analysis.

Hackney beschrijft hoe de bovenstaande oefening feitelijk een variant is van model of shape change: van (a) Shape Flow, naar (b) Directional movement, naar (c) Carving.

  • Bij shape flow gaat het niet om de omgeving maar om de ‘beweger’ zelf.
  • Directional movement is juist meer locatie- of doel gericht en slaat een brug vanuit ‘het zelf’ naar de omgeving.
  • Bij carving is er sprake van een co-creatie tussen ‘het zelf’ en de omgeving.

De modes of shape change raken dus behoorlijk de ‘kern van de fundamentals’. Craving op zich zelf is dat niet, maar het flexibel gebruik van de drie modes of shape change wel.

Opmerking samenvatter

Voor PsychFysio opleidingen heeft Marieke Delanoy (Certified Laban Movement Analyst) in samenwerking met Peter van Burken een achtdaagse cursus ontwikkeld om dansante elementen naar een fysiotherapeutische setting te brengen: Dansante fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff. Het accent zal liggen op het verbeteren van functioneel bewegen en het verminderen van musculoskeletale pijn. Doelstellingen die meer psychologische van aard zijn kunnen via de Bartenieff fundamentals ook bereikt worden maar worden alleen behandeld voor zover de ‘stress’ een algemeen herstel belemmerende factor is.

Bron

Hackney, P. (2002). Making connections: total body integration through Bartenieff fundamentals. London: Routledge.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb