Voelen hoe een passieve beweging zich in het lichaam voortzet activeert hogere motorische velden

De Feldenkrais methode, maar ook de methode gebaseerd op Laban/Bartenieff, zijn goede voorbeelden van bewust- of mindful bewegen. Deze vormen van bewegen zijn binnen de fysiotherapie in opmars en vormen een goede aanvulling op strikt mechanisch georiënteerde benaderingen. De interventies binnen deze benaderingen zijn bedoeld om het zenuwstelsel betekenisvolle informatie aan te bieden die de functionele relaties binnen het lichaam verduidelijkt en tussen het lichaam en de omgeving. Dit verbetert geïntegreerd bewegen. Voorbeelden van functionele relaties zijn: verbindingen tussen de lichaamsdelen, steun van de vloer, distributie van de beweging, en oriëntatie in de ruimte. De Feldenkrais methode richt zich op het ontwikkelen van een effectieve- en efficiënte bewegingsorganisatie.
De vraag is of interventies gericht op geïntegreerd bewegen daadwerkelijk meer hogere orde motorische effecten hebben dan interventies gericht op lokaal (geïsoleerd) bewegen.

Methode

De onderzoekers onderzochten dit door bij 21 deelnemers zowel een lokale bewegingsstimulus aan de linker voet aan te bieden, als een globale bewegingsstimulus waarbij de bewegingsimpuls zich voortzet door het gehele lichaam. Een ervaren Feldenkrais practitioner bood via een houten blad (bedoeld als steunvlak) deze stimuli bij de voetzool aan. De deelnemers lagen daarbij op hun rug in een MRI scanner. Met het houten blad werden achtereenvolgens tekens meer tenen tegelijk bewogen en uiteindelijk breidde het contact zich uit naar de voorvoet en de gehele voet zool. De krachten die daarbij gebruikt werden waren erg subtiel.
In de lokale conditie concentreerde de Feldenkrais practitioner zich op rustig lokaal bewegen van de tenen of voet. Het ging daarbij om bewegingen binnen de voet.  Bij de globale conditie concentreerde de Feldenkrais practitioner zich op het voortzetten van de bewegingsimpuls door het lichaam heen. Belangrijk was dat dit niet zozeer bereikt werd door harder te gaan drukken, maar door heel aandachtig te voelen in welke richting en met welke subtiele druk de ‘bewegingsdoorstroming’ bevorderd werd. Het idee is dat de deelnemer die dit ondergaat dit verschil in lokale- of globale gerichtheid opmerkt. De hypothese was dat de lokale gerichtheid vooral de primaire motorcortex activeert terwijl de globale gerichtheid een grotere spreiding heeft naar hogere orde motorische velden.
Hogere motorische velden zijn meer actief bij zelf-geïnitieerd bewegen, terwijl de primaire motorische cortex zowel activiteit vertoont bij actieve als passieve bewegingen. Onderzoek toont dat de relatie tussen perceptie en actie bi-directioneel is. Dat betekent dat zintuigelijke stimuli die lijken op stimuli die normaal gesproken door een beweging gegenereerd worden, deze beweging faciliteert. Daarom verwachten de onderzoekers dat de globale gerichtheid, een stimulus die gelijkenis vertoond met staan, een bijpassend neurologisch patroon activeert.
De onderzoekers keken niet alleen naar de resultaten tijdens de interventie maar ook tijdens rust. Het bestuderen van wat er na een interventie in het brein veranderd is geeft aanwijzingen over veranderingen in neurodynamiek.

Resultaten

De beide interventies, lokaal versus globaal, beïnvloeden niet de neuronale activatie tijdens zelf-gegeneerd actief drukken met de linker voet. De beide interventies hadden echter wel een onderling verschillend effect op neuronale activatie tijdens de rustperiode na de interventie. Na de lokale interventie was tijdens de rustperiode de activiteit in de rechter mediale primaire motor cortex verhoogd. Dit komt overeen met de somatotopische organisatie, bij werken aan de linker voet. Na de globale interventie was tijdens de rustperiode de activiteit niet zozeer in de primaire motorische cortex verhoogd, maar vooral in de supplementaire motorische cortex en de cingulate motorische cortex. Dit zijn hogere orde motorische regionen.

Opmerking samenvatter

Dit onderzoek laat zien dat na een Feldenkrais interventie die gericht is op globaal en integratief bewegen, ook al was dat in dit voorbeeld passief, motorische hersenregionen activeert die betrokken zijn bij geïntegreerd bewegen.
Meer en meer fysiotherapeuten raken overtuigd dat een strikt geïsoleerde kijk op bewegen onvoldoende is om musculoskeletale pijn te behandelen. Vooral ook bij chronische pijn zal een lokale benadering onvoldoende zijn en moet men dit aanvullen met gevarieerd bewegen met accent op kwaliteit en integratie. Integratie kan men bevorderen via actief bewegen, maar zoals dit onderzoek suggereert ook door passief bewegen. De fysiotherapeut moet zich dan vooral concentreren op de harmonische flow van de passieve beweging door het lichaam heen. Op het moment dat de fysiotherapeut bemerkt dat de passieve beweging met relatief weinig kracht zich voortzet door het lichaam, mag men aannemen dat het zenuwstelsel van de patiënt deze verandering in kwaliteit van de passieve bewegingsflow ook oppakt op een hoger en meer geïntegreerd motorisch niveau.
Binnen dansante fysiotherapie introduceren we een aantal passieve oefeningen gericht op de doorstroom van de passieve beweging door het lichaam. Eén daarvan is de ‘heelrock’. Een oefening die niet alleen de ontspanning bevordert, maar ook het totale sensomotorische bewustzijn.