Minder geluk door slaapgebrek is relevant bij pijn

Onderzoek toont aan dat slaap een belangrijke invloed heeft op functioneren in het dagelijks leven, gezondheid en ervaren moeheid. Daarnaast heeft slaapgebrek ook psychosociale gevolgen. Mensen die te weinig slaap krijgen hebben meer last van stress, sombere stemming, prikkelbaarheid en emotionele instabiliteit. De relatie tussen emoties en slaap lijkt wederkerig te zijn; emoties beïnvloeden de slaap en slaap beïnvloedt de emoties.
Een veelgebruikt instrument om de emotionele reactiviteit te meten is het International Affective Picture System (IAPS). IAPS bestaat uit bijna 1000 kleurenfoto’s. Bij iedere foto is aan de hand van veel standaardisatiestudies een gemiddelde score van emotie vastgelegd. Sinds kort wordt dit ook gebruikt bij onderzoek naar slaapgebrek. In deze studie is gekeken of mensen met een totaal of gedeeltelijk slaapgebrek anders reageren op positieve of negatieve afbeeldingen dan de standaard scores.

Methode

Gezonde mensen werden geïncludeerd voor dit onderzoek. Hun slaapgedrag werd objectief gemeten door middel van een Actigraph en subjectief door een slaapdagboek. Beide groepen verbleven twee dagen en één nacht op een campus. De deelnemers werden opgedeeld in twee groepen. De ene groep (n=28) kreeg in de ene nacht op de campus 5 uur slaap, de andere groep (n=31) bleef wakker gedurende 30 uur. In de twee dagen werden ze getest, met regelmatig een pauze tussendoor.
De IAPS werd gebruikt in beide groepen. Uit de beschikbare foto’s werden 16 positieve en 16 negatieve beelden getoond. De deelnemers scoorden de beelden op twee 9 punts Likert schalen; op één schaal scoorden de deelnemers hoe blij ze werden van de foto (geluksgevoel) en op de andere de mate van opwinding (arousal). Tussendoor kregen de deelnemers wat andere testjes om een werkomgeving te simuleren. Dit waren testjes voor het werkgeheugen, complexe cognitieve taken en testen voor reactiesnelheid.

Resultaten

Beide groepen waren voorafgaand aan het experiment goed uitgerust met minstens 7 uur slaap per nacht gedurende 3 nachten. In de groep die nog een paar uur mocht slapen werd in die nacht een gemiddelde slaapduur van 4,5 uur gerapporteerd en berekend.
In de groep met gedeeltelijk slaapgebrek was gedurende de testperiode een gelijkmatige afname in score van geluksgevoel te zien, zowel bij de positieve als bij de negatieve foto’s. Wat betreft arousal was er een significante afname in opwinding bij de positieve afbeeldingen, terwijl die bij de negatieve afbeeldingen gelijk bleef.
In de groep met totaal slaapgebrek nam het geluksgevoel bij de positieve foto’s gedurende de testperiode significant af. Het geluksgevoel bij de negatieve foto’s veranderde niet significant. Er was geen significant verschil te zien bij het meten van arousal in deze groep.

Opmerkingen samenvatter

In beide groepen was een afname te zien op geluksgevoel en arousal naarmate de studie vorderde. Opvallend was dat vooral de reactie op positieve afbeeldingen afnam, terwijl de reactie op negatieve afbeeldingen relatief gelijk bleef. Deze resultaten bevestigen eerder onderzoek wat al aanwijzingen gaf dat er bij slaapgebrek een attentiebias is voor negatieve gebeurtenissen. Dit zou volgens de auteurs een indicatie kunnen zijn dat mensen met te weinig slaap een gebrek aan zelfcontrole hebben, of dat mensen hun emoties minder goed kunnen reguleren. Een goede nachtrust is dus van belang om positieve gebeurtenissen te kunnen blijven waarderen. Slaapgebrek lijkt te leiden tot een negatievere kijk op positieve zaken. De relevantie voor fysiotherapie is duidelijk. Pijnpatiënten hebben een slechtere nachtrust en dat maakt volgens dit onderzoek dat ze minder profijt hebben van positieve zaken in het leven die er mogelijk ook zijn. Oog hebben voor slaapgebrek bij pijnpatiënten en hier als fysiotherapeut enige adviezen of begeleiding geven is zinvol. Zie ooK

• Slaaptekort benadeelt de revalidatie, gelukkig kan de (psychosomatisch) fysiotherapeut er iets aan doen.
• Zelfbehandeling van slaapstoornissen is mogelijk.
• Fysiotherapeutisch relevante relatie tussen slaap en sportief bewegen.
• Dankbaarheid verbetert slaap en welzijn bij musculoskeletale pijn.