Fysiotherapie bij hoofdpijn. Wat werkt?

10-2-Fysiotherapie bij hoofdpijn-Wat werkt_100551049

Migraine en spanningshoofdpijn zijn de meest voorkomende primaire soorten hoofdpijn. Cervicogene hoofdpijn is een van de meest voorkomende secundaire vormen van hoofdpijn. Er zijn veel therapeutische mogelijkheden voor de behandeling van hoofdpijn, waarvan farmacologische behandeling, fysiotherapie en cognitieve/gedragstherapie het meest voorkomend zijn. Daarnaast wijken ook veel mensen uit naar alternatieve geneeswijzen. De wijde range van therapieën kan voortkomen uit een onvolledig begrip van de onderliggende pathofysiologie van hoofdpijn. Klinisch en wetenschappelijk bewijs suggereert dat de beste behandeling van mensen met hoofdpijn multimodaal moet zijn, bestaand uit farmacologische en non-farmacologische behandeling. Voor behandelaars is het de uitdaging om bij iedere patiënt de juiste behandeling te vinden. Dit wordt bemoeilijkt door dat de effectiviteit van fysiotherapie bij ieder hoofdpijn type verschillend is. In dit review beschrijven de onderzoekers de huidige wetenschappelijke stand van zaken over fysiotherapeutische interventies bij spanningshoofdpijn (tension-type headache; TTH), migraine en cervicogene hoofdpijn (CeH).

Effectiviteit van spinale manipulaties/mobilisaties

Deze interventie wordt het meest gebruikt door fysiotherapeuten en richt zich op musculoskeletale stoornissen rond het hoofd en de nek. De rationale hierachter is dat nekpijn vaak aanwezig is bij mensen met hoofdpijn en geassocieerd is met peri-craniale gevoeligheid bij volwassenen met migraine en TTH. Het bewijs voor effectiviteit van deze interventie bij hoofdpijn is conflicterend voor alle soorten hoofdpijn en toont hoogstens ‘zwak bewijs’ bij migraine en CeH. Een recent review stelt dat spinale mobilisatie in combinatie met farmacologische therapie effectief kan zijn bij TTH, maar ook dit bewijs is niet sterk. Oorzaken van ontbrekend bewijs kunnen liggen in de opzet van de onderzoeken, maar het kan ook komen dat het succes van deze interventie erg hoofdpijn-afhankelijk is. Het lijkt erop dat spinale mobilisaties en/of manipulaties het meest effectief zijn bij CeH. Een probleem bij deze behandelvorm is dat de beschrijving van de exacte uitvoering vaak ontbreekt. Daarnaast worden spinale mobilisaties/manipulaties ook in onderzoek vaak gecombineerd met andere interventies zoals massage, waardoor het resultaat niet direct toegeschreven kan worden aan een behandeling. Wat bij deze interventie relatief vaak optreedt is dat er rode vlaggen zijn of dat mensen negatieve bijeffecten rapporteren.

TIP:  Manipulatie en post-isometrische relaxatie mobilisatie heft blokkades (0-C2) effectiever op dan placebo

Effectiviteit van weke delen behandeling

Hieronder vallen bijvoorbeeld compressies of bindweefselmassages. Deze interventie wordt vaak gebruikt bij myofasciale triggerpoint en wordt vooral aangeraden bij TTH. Onderzoeken leveren nog geen overtuigend bewijs, maar wijzen wel in de richting van effectiviteit van deze behandeling bij TTH. Hierbij moet ook weer gezegd worden dat een uni-modale (manuele) therapie bijna nooit een oplossing is, maar gecombineerd moet worden met een andere therapie. Vaak gaat deze interventie samen met cervicale manipulaties en/of oefeningen. Dit wordt ondersteund door theorieën die stellen dat er aan TTH verschillende musculoskeletale stoornissen ten grondslag liggen. Naar de effectiviteit van soft tissue therapy bij CeH zijn helaas nog maar weinig onderzoeken gedaan en hieruit kunnen nog geen conclusies worden getrokken.

Effectiviteit van oefentherapie

De verschillende vormen van oefentherapie die gebruikt worden bij hoofdpijn zijn aerobe oefeningen en lokale oefeningen die zich richten op musculoskeletale problemen in de cervicale wervelkolom. Aerobe training zou de beste optie zijn bij migraine, terwijl specifieke nek- en schouderoefeningen verlichting kunnen brengen bij TTH en CeH. Dat oefentherapie effectief is bij TTH komt uit meerdere onderzoeken en reviews naar voren; het is een veilige behandeling die goede effecten laat zien bij TTH. Voor oefentherapie bij CeH is matig bewijs gevonden dat het verbeteren van kracht en uithoudingsvermogen van nek- en schoudermusculatuur pijn en functie vermindert bij deze doelgroep. Het toevoegen van oefentherapie gericht op de diepe nekmusculatuur lijkt zowel bij TTH als bij CeH zinvol.
Wat betreft de invloed van oefentherapie op migraine zijn de onderzoeken nog niet eenduidig. Aerobe oefeningen zouden het meest geschikt zijn vanwege de algehele analgetische werking. Oefentherapie lijkt bij migraine niet de behandelvorm van voorkeur te zijn, maar kan een optie zijn wanneer andere therapieën of medicijnen niet goed werken.

TIP:  Kort mindfulness programma vermindert chronische tension-type headache

Effectiviteit van ‘needling’

De therapieën die hieronder vallen zijn met name acupunctuur en dry needling. Een Cochrane review concludeert dat acupunctuur zowel bij TTH als migraine effectief is, zonder negatieve bijwerkingen. Andere reviews en meta-analyses laten niet zulke sterke resultaten zien. Naar de invloed van dry needling is nog onvoldoende onderzoek verricht om er uitspraken over te kunnen doen.

Effectiviteit van overige therapieën

Andere therapievormen die toegepast kunnen worden zijn biofeedback of TENS. In verschillende Europese richtlijnen wordt biofeedback aangeraden bij TTH en migraine. Andere reviews en meta-analyses bevestigen deze uitkomsten. Aangezien biofeedback vooral gericht is op het verminderen van spierspanning, is de groep patiënten bij wie spierspanning een oorzaak is van de hoofdpijn de doelgroep hiervan. Naar invloed van TENS op hoofdpijn zijn wel onderzoeken gedaan, maar deze zijn van dusdanig slechte methodologische kwaliteit dat hieruit geen conclusies getrokken kunnen worden.

Opmerkingen samenvatter

De rode draad in dit review is toch wel dat hoofdpijn – welke vorm dan ook – per patiënt verschillend is, en dus ook de behandeling. Door een combinatie van interventies is het lastig om per interventie apart de effectiviteit vast te stellen. Oefeningen om musculoskeletale problemen te verminderen en acupunctuur zijn twee behandelvormen die het meest effectief zijn. De aanbeveling dat de behandeling van hoofdpijnklachten multimodaal moet zijn, blijft gelden. De behandeling zou zowel perifere als lokale sensitisatie mechanismen moeten aanspreken. Jammer in dit overzicht is dat een multimodale biopsychosociale benadering niet genoemd wordt. Fysiotherapeuten worden tegenwoordig aanvullend geschoold om bijvoorbeeld naast traditioneel fysiotherapeutische interventies ook eenvoudige aanvullende psychologische interventies aan te bieden. Interventies bijvoorbeeld gericht op inzicht, gedragsverandering in leefstijl en spanningsregulatie. Fysiotherapeuten binnen de eerste lijn zijn prima in staat een ‘enriched’ fysiotherapie te leveren die goed aansluit bij het biopsychosociale gezondheidsprobleem van de patiënt.

TIP:  De 2-km Wandeltest is een redelijke voorspeller van de VO2max

Bron

Fernández-de-Las-Peñas, C., Cuadrado, M.L. (2015). Physical therapy for headaches. Cephalalgia. Dec 9.

Marjolein Streur

Marjolein Streur

Fysiotherapeut/fysiotherapiewetenschapper. Referent/samenvatter. Speerpunt leefstijlcoaching en psychologie. Volgde de universitaire focusopleiding ‘klinische en gezondheidspsychologie’.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 15 mei 2024. Prijs € 595,- …

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 7 juni 2024. Prijs € 495,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 31 mei 2024. Prijs € 595,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 10 september 2024. Prijs € 1395,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 12 september 2024. Prijs € 1395,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 20 september 2024. Prijs € 1395,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 28 september 2024. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb