Dansant bewegen verhoogt corticale motorische plasticiteit beter dan duurtraining

Duurtraining kan de corticale plasticiteit bevorderen (Thomas, e.a., 2012). En ook danstraining heeft gunstige structurele en functionele effecten op de hersenen (Kattenstroth, e.a., 2013). Het effect van verschillende type sportactiviteiten op de plasticiteit van de motorcortex is nog onbekend. De primaire motorcortex is een belangrijke structuur voor het aanleren en verbeteren van motorische vaardigheden. Vaardigheidstraining geeft synaptogenesis en reorganisatie van bewegingsrepresentaties in de motorcortex. Duurtraining geeft alleen angiogenesis in de motorcortex. De mate van motorcortex plasticiteit verschilt van persoon tot persoon sterk (standaard deviatie van 105% naar boven en naar onder toe). De auteurs van dit artikel vragen zich af of het vermogen van plasticiteit van de primaire motorcortex verschilt tussen atleten die vaardigheidstraining doen (dans, gymnastiek, kunstschaatsen) of duurtraining (cross-country skiën, hardlopen). Deze sportgroepen gebruiken beide de benen, maar de vaardigheidsgroep leert voortdurend nieuwe bewegingen aan en verbetert die continue, terwijl de duurgroep niet nadrukkelijk traint op variaties in bewegingen.

Methode

De onderzoekers gebruikten in hun onderzoek de ‘paired associative stimulation’ (PAS) om de motorcortex plasticiteit te testen. Bij PAS stimuleert men herhaaldelijk een perifere zenuw (in dit onderzoek de n. tib. Post.) van een doelspier (m. soleus) waarna men met transcraniale magnetische stimulatie (TMS) Motor Evoced Potentials (MEP) in de doelspier opwekt. PAS kan zeer snel Long-term potentiation (LTP) plastische verandering op synapsniveau generen. De auteurs richten zich op de m. soleus van vaardigheidsporters en duursporters. Door de MEP’s van de m. soleus voor- en na PAS te meten kan men een indruk vormen van de excitatoire verschillen in corticale representaties van de m. soleus tussen deze sporters. Om potentiele verschillen tussen de sporttypen op spinaal niveau te meten werd ook de Short Latency Stretch Reflex (SLSR) van de soleus uitgevoerd.
Aan dit onderzoek deden 15 vaardigheidsatleten mee en 15 duuratleten. De groep vaardigheidsatleten bestond uit 11 dansers, 2 gymnasten en 2 kunstschaatsters. Gemiddeld hadden ze 14 jaar ervaring en trainden ze 5 maal per week (8 uur in totaal per week). De groep duuratleten bestond uit 8 cross-country skiërs, 4 oriëntatie lopers en 3 lange afstandslopers. Gemiddeld hadden ze 12 jaar sport ervaring, 7 maal per week training (10 uur in totaal per week). De controle groep bestond uit 8 niet atleten uit een andere studie.

Resultaten

Bij aanvang waren er geen verschillen in motorische rustdrempel of baseline MEPs. De MEPs van de m. soleus waren na de PAS in de groep van vaardigheidsatleten significant sterker toegenomen dan in de groep van duuratleten. Dit was een centraal effect want de SLSR was niet door de PAS procedure beïnvloed.

Opmerkingen samenvatter

Alleen in de groep van vaardigheidsatleten werd via de PAS procedure een significante Long-term potentiation-achtige motorische corticale plasticiteit opgewekt. Dat betekent dat vaardigheidsatleten een grotere motorische corticale plasticiteit vertonen dan duur atleten. Voor fysiotherapeuten is dit belangrijk. Immers, bij chronische pijn wil men zowel de motoriek kwalitatief verbeteren als de sensorische- en motorische corticale representaties. Fysiotherapeuten kunnen dit bereiken via motorisch leren. En dit motorische leren wordt bevordert als er voldoende vermogen tot functionele corticale plasticiteit is. Uit dit onderzoek blijkt dat dit vermogen tot functionele corticale motorische plasticiteit sterker aanwezig is als men langdurig geïnvesteerd heeft in vaardigheidstraining dan wanneer men langdurig geïnvesteerd heeft in duurtraining. In de discussie benadrukken de auteurs dat duurtraining wel de angiogenese in de motorische cortex bevordert maar niet de synaptogenese. De toename is synaptogenese is dus een specifiek onderscheid tussen duurtraining en vaardigheidstraining. Simpel, veelvuldig herhalen van een eenvoudige spierbeweging geeft geen verandering in corticale mappen. Dat is waarschijnlijk de reden dat cross-country skiërs vooruitgaan op sport specifieke snelheid, behendigheid, gewrichtsmobiliteit en spierkracht (Alricsson e.a. 2003), maar geen verhoogde corticale plasticiteit vertonen.
Moraal van het verhaal. Chronische pijnpatiënten kunnen baat hebben bij duurtraining. Het is echter verstandig ze ook langdurig vaardigheidstraining te geven zodat hun algemene vermogen tot functionele corticale plasticiteit toeneemt. Deze verhoogde ontvankelijkheid voor corticale motorische plasticiteit kan vervolgens ingezet worden om via doelgericht specifieke motorische vaardigheidstraining specifieke verbeteringen in motorische representaties te trainen. De primaire motorische cortex is een belangrijke route richting zowel kwalitatief bewegen als richting pijndemping.

PsychFysio opleidingen biedt drie cursussen aan gericht op bewuste motorische vaardigheidstraining:

• Mindful fysiotherapeut met elementen uit Feldenkrais (met patiëntenwebsite).
• Motorisch trainen bij musculoskeletale pijn (met patiëntenwebsite).
• Dansante fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff (met patiëntenwebsite).

Het bovenstaande onderzoek is een mooi pleidooi voor dansante fysiotherapie omdat de vaardigheidsgroep voor pakweg 70% uit dansers bestond.